Udostępnij ten artykuł.

Choroby macicy u suk - komplikacje poporodowe, nowotwory, wodomacicze

Choroby macicy u suk mogą mieć przebieg ostry lub chroniczny. Najczęściej mamy do czynienia z ropomaciczem (rozrost gruczołów błony śluzowej macicy i ich zwyrodnienie), będącym efektem zaburzeń hormonalnych jajników (przetrwałe pęcherzyki i torbiele jajnikowe). Rzadziej choroby macicy u suk dotyczą też sytuacji, w których po porodzie macica obkurcza się z opóźnieniem. Wtórna infekcja bakteryjna w obu tych przypadkach daje zapalenie macicy. Typowe ropomacicze zwykle rozwija się w fazie ciałka żółtego, stąd też często towarzyszy mu ciąża urojona.

Przebieg stanu zapalnego macicy zależy gł. od patogenności drobnoustrojów, jakie wniknęły do światła macicy. Wśród stanów zapalnych macicy wyróżniono: I. zespół endometritis-pyometra, II. poporodowe zapalenie macicy i III. podkliniczne zapalenie macicy. Zespół endometritis-pyometra, dokładnie opisano w cz. I artykułu „Stany zapalne pochwy i macicy u suk”. Scharakteryzowano tam trzy zasadnicze formy kliniczne tego zespołu: 1) ropomacicze (pyometra), 2) przewlekłe zapalenie błony śluzowej macicy (endometritis chronica) oraz 3) torbielowaty rozrost gruczołów endometrium (hyperplasia glandularis cystica).

W niniejszej, II części artykułu, dokonano opisu pozostałych dwóch stanów zapalnych macicy: poporodowego zapalenia macicy i podklinicznego zapalenia macicy. Scharakteryzowano także inne ważne choroby macicy u suk, takie jak: nowotwory macicy, wodomacicze i krwiomacicze, oraz wypadnięcie macicy.

Poporodowe zapalenie macicy u suki występuje zwykle przy zaburzeniach w kurczliwości mięśniówki macicy (atonia uteri). Po porodzie szyjka macicy jest bowiem otwarta i bakterie normalnie bytujące w pochwie, wnikają do światła macicy. W trakcie prawidłowej inwolucji macicy, powinna następować ich eliminacja. Jednak gdy wystąpią zaburzenia motoryki macicy, dochodzi do nadmiernego namnażania się bakterii i rozwoju procesu zapalnego. Stan zapalny może dotyczyć błony śluzowej macicy (endometritis/endometrium), lub także głębszych warstw ściany macicy (metritis/metrium). Atonia macicy może być wynikiem długiego porodu, dużej liczby szczeniąt, zabiegów położniczych, schorzeń metabolicznych (hypoglikemia, hypokalcemia). Toksyny powstałe w wyniku stanu zapalnego wchłaniają się do krwioobiegu, powodując zaburzenia stanu ogólnego (intoksykacja poporodowa). Objawem poporodowego zapalenia macicy jest utrzymujący się wodnisty wypływ z pochwy o nieprzyjemnym zapachu, który może być krwisty, krwisto-ropny lub ropny. Przy omacywaniu stwierdza się powiększoną lecz wiotką macicę. Badanie USG uwidacznia macicę wypełnioną płynem. W zależności od stopnia intoksykacji, suki mogą wykazywać objawy ogólne takie jak m.in.: osowiałość, brak apetytu, podwyższona temperatura ciała. Może dojść do uszkodzenia narządów wewnętrznych i spadku ciepłoty ciała. Jeśli toksyny będą wydalane z mlekiem, to mogą powodować zatrucia u szczeniąt (zespół toksycznego mleka). W okresie leczenia należy więc młode odstawić od matki i karmić sztucznie. Leczenie polega na domacicznym i ogólnym podawaniu antybiotyków oraz oksytocyny lub preparatów sporyszowych (ergometryna). Przy złym stanie ogólnym stosuje się dodatkowo infuzje płynów wieloelektrolitowych i glukozy. W usunięciu zalegających w macicy złogów zapalnych, pomaga płukanie pochwy ciepłym roztworem środka odkażającego, z jednoczesnym masażem macicy przez powłoki brzuszne. Metodą radykalną leczenia suki, jest operacyjny zabieg usunięcia macicy wraz z jajnikami (ovariohysterectomia), lub samej macicy (hysterectomia).

Podkliniczne zapalenie macicy. U niektórych suk, zwłaszcza tych rasowych z większych hodowli, zapalenie macicy przebiega podklinicznie i przejawia się przede wszystkim niezachodzeniem w ciążę, pomimo wielokrotnych prób kryć. Na początku fazy przedrujowej (proestrus), w rozmazie stwierdza się obecność licznych bakterii a komórki nabłonka macicy są uszkodzone i występują komórki zapalne (limfocyty, monocyty). Przy podklinicznym zapaleniu macicy można stosować antybiotyki w fazie przedrujowej, podawane lokalnie i ogólnie 2-3 razy, w odstępie co 2 dni. Lokalnie antybiotyki podaje się w objętości 2-5 ml, za pomocą metalowego kateteru, wprowadzanego w okolice szyjki macicy za pomocą wziernika. Terapia z reguły prowadzi do wyleczenia, dzięki czemu już w okresie rui właściwej, suki mogą być skutecznie kryte lub unasieniane.

Nowotory macicy i pochwy u suk występują nieco rzadziej niż popularniejsze od nich guzy gruczołów mlecznych i najczęściej są łagodne. Czasami nowotwory pochwy mają kształt grzyba i wystają na zewnątrz dróg rodnych. Kiedy indziej rozprzestrzeniają się w ścianie pochwy, uciskając na odbytnicę i moczowody, przez co utrudniają wydalanie kału i moczu. Możliwości operacyjnego usunięcia nowotworów dróg rodnych zależą od stopnia rozprzestrzenienia procesu chorobowego i jego przerostu na przemian z tkankami zdrowymi. Przy utrudnionym oddawaniu kału, należy podawać zwierzęciu pokarm w postaci rzadkiej papki, do którego dodaje się działającą rozwalniająco sól karolińską. Nowotwory macicy występują rzadziej niż nowotwory pochwy. Jeżeli osiągną znaczne rozmiary, mogą prowadzić do przewlekłych zaburzeń w trawieniu i oczywiście do bezpłodności. Leczenie polega przede wszystkim na chirurgicznym usunięciu macicy. Jest to sposób radykalny, ale najlepszy, gdyż nieleczone nowotwory macicy mogą przejść w stan złośliwy.

Jeśli mamy podejrzenie obecności nowotworu u suki, niezwłocznie musimy zgłosić się do lekarza weterynarii, który oceni kształt narządu, przeprowadzi badanie krwi i określi poziom fosfatazy zasadowej. Przy podwyższonym wyniku oznacza to obecność w organizmie procesu nowotworowego. Po rozmowach z właścicielem i w zależności od ogólnego stanu zwierzęcia lekarz zdecyduje czy prowadzić leczenie zachowawczo-chirurgiczne, czy tylko zachowawcze. Operacyjnie usunięty guz należy przesłać do badań histopatologicznych. Guzy duże lub znajdujące się w miejscach krytycznych (np., w bliskim sąsiedztwie istotnych narządów, przerastające zdrowe tkanki) trudniej usunąć. Najpierw przeprowadza się badanie radiologiczne, laboratoryjne i ultrasonograficzne, a następnie wykonuje się biopsję. Po całkowitym usunięciu nowotworu ze zdrowej tkanki, trzeba zgłosić się z psem na kontrolę po 3, potem po 6 i po 12 miesiącach od operacji. Dzięki badaniu RTG można stwierdzić, czy nie ma odnowy lub przerzutów. Jeśli po operacji zauważymy choćby najmniejsze zmiany – powinniśmy niezwłocznie udać się do lekarza weterynarii. W przypadku, gdy nowotwór był złośliwy, suka musi przejść cykl naświetlań i ukierunkowaną chemioterapię. Guzy dróg rodnych u suk występują jednak stosunkowo sporadycznie i w związku z tym, są rzadką przyczyną niepłodności.

 

Podobnie jak w przypadku innych chorób, możemy zapobiegać nowotworom dróg rodnych. Na przykład rozwój torbieli jajnikowych oraz nowotwór macicy i jajników u suk, może powodować powtarzająca się cieczka bez krycia, a więc nie kończąca się ciążą. Jeśli więc nie oczekujemy od suki potomstwa, to powinniśmy ją odpowiednio wcześnie wysterylizować. Zabieg ten ograniczy także rozwój nowotworów gruczołów mlekowych. Niestety nie możemy jednak całkowicie zapobiec nowotworom. Dlatego powinniśmy zadbać o jak najwcześniejsze wykrycie i usunięcie guza zanim pojawiają się przerzuty lub się uzłośliwi. Ogromne znaczenie mają więc badania profilaktyczne, o których musimy pamiętać.

Wodomacicze przejawia się wypełnieniem macicy w różnym stopniu, wodnistą lub śluzowo-wodnistą wydzieliną. Schorzenie to podobnie jak nowotwory, również występuje rzadko. Zwykle jest skutkiem jakichś długotrwałych i przewlekłych stanów zapalnych, czasem powiązanych z niewydolnością organów wewnętrznych oraz układu sercowo-naczyniowego. Może się też zdarzyć u suk starych z niewydolnościami związanymi z podeszłym wiekiem. Nieleczone wodomacicze przechodzi w ropomacicze. Może też być połączone z krwiomaciczem. Leczenie polega głównie na antybiotykoterapii i zapobiegawczym usunięciu macicy.

Krwiomacicze, to schorzenie podobne do wodomacicza, z tym, że macica w tym wypadku wypełnia się krwią. Zwykle jest to efekt jakichś nagłych stanów wypadkowych, powiązanych z fizycznym uszkodzeniem macicy (np. w wyniku potrącenia przez samochód, lub trudnego i ciężkiego porodu). Następuje wtedy uszkodzenie ścian macicy, ich przerwanie lub przebicie, połączone z uszkodzeniem naczyń krwionośnych, co powoduje bardziej lub mniej obfity krwotok do jamy macicy. W uszkodzonych miejscach może dochodzić do obumierania tkanki macicy. Przy porodach, często zmiany takie powstają u bardzo rasowych suk ras średnich i małych. Specjaliści uważają, że przyczyną są głównie skłonności niektórych ras i wydelikacenie. Objawem uszkodzenia macicy i krwiomacicza jest: znaczny wzrost temperatury ciała (do 41 C), pragnienie, całkowity brak apetytu i ciemny wypływ z pochwy. Po dwóch dniach temperatura opada poniżej normy. Przy dalszym braku pomocy, suka może paść w ciągu kilku dni. Konieczna jest, najlepiej natychmiastowa, operacja usunięcia macicy.

Wypadnięcie macicy u suki to też stosunkowo rzadki stan chorobowy, zwykle jako skutek powikłań porodowych. Do wypadnięcia macicy dochodzi gł. w momencie jej wynicowania wraz z ostatnim rodzonym szczenięciem. Cienka ściana macicy może się wtedy wydostać się na zewnątrz, do czego przyczyniają się silne skurcze jej mięśni. Podrażnienia wypadniętej części macicy powodują jeszcze silniejsze parcia i skurcze, prowadzące do wypadnięcia całej macicy, która zwisa wtedy ze sromu między tylnymi kończynami, jako kiełbaskowaty twór o ciemno-czerwonym kolorze. Wrażliwa i delikatna błona śluzowa macicy narażona jest przy tym na zabrudzenie kałem, lub uszkodzenia mechaniczne. W wypadniętym narządzie dochodzi do zastoju krwi, co w krótkim czasie powoduje silny obrzęk, objawiający się zmianą koloru macicy na sino-czerwony.

Zwlekanie z udzieleniem pomocy może spowodować zakażenie i rozwój stanu zapalnego, w wyniku czego tkanki macicy obumierają lub ulegają zropieniu. Konieczna jest jak najszybsza pomoc lekarza weterynarii i jak najszybsze odprowadzenie, czyli repozycja macicy. Im szybsza pomoc, tym większa jest nadzieja na utrzymanie suki przy życiu i zachowanie jej zdolności rozrodczych. Szczególnie ważne jest, by zabezpieczyć macicę przed zabrudzeniem i uszkodzeniami oraz uciskiem. W tym celu wypadniętą część należy owinąć czystym płótnem i ułożyć sukę w pozycji „zadem wyżej”. Zapobiegawczo przed zastojem krwi i obrzękiem macicy, można wypadniętą macicę polewać zimnym roztworem rywanolu lub nadmaganiu potasu (1 g na litr wody). Nie wolno jednak używać silnych środków odkażających. Stosowane mogą być tylko te nie uszkadzające tkanek. Nie wolno samodzielnie wpychać macicy do środka (repozycja).

Po odprowadzeniu macicy, wskutek podrażnienia i parcia, niestety zdarza się jej ponowne wypadnięcie. Zapobiegawczo lekarz wet. może zastosować znieczulenie dordzeniowe, powodujące zniesienie na pewien czas wrażliwości tylnej części ciała. Natomiast po udanej repozycji macicy, zapobiegawczo zaszywa się srom na kilka dni, po czym szwy się usuwa. Jeżeli po wypadnięciu macica zostanie głęboko uszkodzona lub ulegnie martwicy — konieczna jest jej usunięcie. Po usunięciu macicy suka musi otrzymywać lekko strawny, nie powodujący obstrukcji pokarm. Stosuje się też leki przeciwzapalne i uspokajające. Jeśli macica musi być usunięta wraz z jajnikami (ovariohysterectomia u suki), powoduje to potem zaburzenia hormonalne, skutkiem których są symetryczna utrata sierści, tendencja do tycia, okresowe nietrzymanie moczu. Zwykle konieczne jest później okresowe podawanie estrogenów i niskokaloryczna dieta.

Tagi artykułu: