Udostępnij ten artykuł.

Stany zapalne pochwy i macicy u suk

Choroby macicy u suk obejmują grupę wielu różnorakich schorzeń, jednak szczególnie istotne znaczenie mają stany zapalne błony śluzowej pochwy i macicy. Etiologia tych schorzeń nie została jeszcze w pełni wyjaśniona, uznaje się jednak, że przyczyną stanów zapalnych układu rozrodczego psów są czynniki zakaźne i czynniki hormonalne.

FLORA BAKTERYJNA POCHWY I MACICY U SUK

W przedsionku i tylnej części pochwy u suk występuje saprofityczna, czyli niechorobotwórcza flora bakteryjna. Skład flory bakteryjnej pochwy suk ulega zmianom w zależności od fazy cyklu rujowego. Stwierdzono także występowanie różnic międzyrasowych oraz związanych z pochodzeniem suk z różnych hodowli. Występowanie zapaleń pochwy u młodych suk oraz zjawisko ich samowyleczenia po pojawieniu się pierwszej cieczki wskazują, że również i osiągnięcie dojrzałości płciowej wywiera istotny wpływ na skład flory bakteryjnej pochwy.

W macicy zdrowej suki zasadniczo nie stwierdza się bakterii, jednak w okresie przedrujowym (proestrus) oraz rujowym (oestrus) dochodzi do otwarcia kanału szyjki macicy, dlatego bakterie bytujące w pochwie mogą migrować do macicy. Mechanizmy obrony immunologicznej oraz śluz szyjki macicy powodują eliminację tych bakterii, jednak czasami jest to niewystarczające i drobnoustroje po przedostaniu się do światła macicy ulegają namnożeniu, co prowadzi do powstania stanu zapalnego.

STANY ZAPALNE POCHWY U SUK

Zapalenie pochwy występuje stosunkowo często, szczególnie u młodych i niedojrzałych płciowo suk (ponad 70% przypadków zapaleń pochwy). Proces zapalny może się pojawić nawet u 8-tygodniowych szczeniąt. U starszych suk jest spotykany rzadziej. Z reguły występuje po kryciu, ciężkim porodzie lub wziernikowaniu. Może też towarzyszyć stanom zapalnym macicy i nowotworom.

Kliniczne objawy zapalenia pochwy to obfity ropny wyciek na wargach sromowych, świąd, saneczkowanie, wylizywanie, zwiększone zainteresowanie samców. Wewnątrz jest zaczerwienienie błony śluzowej, śluzowo-ropna wydzielina i niekiedy powiększone grudki chłonne. W przypadku uszkodzeń poporodowych, występują zaczerwienienia lub zasinienia, pokryte włóknikiem lub masami martwicowymi. W cięższych przypadkach temperatura ciała może być podwyższona.

Leczenie polega głównie na płukaniu pochwy środkami odkażającymi, oraz miejscowym lub ogólnym stosowaniu antybiotyków. Czasem dochodzi jednak do powracającego zapalenia pochwy. Z chorej pochwy izoluje się zazwyczaj te same rodzaje bakterii, jakie występują u zdrowych suk. Wskazuje to, że do stanów zapalnych dochodzi głównie z powodu zachwiania równowagi między florą bakteryjną a organizmem zwierzęcia. Chorobie sprzyja: spadek odporności, złe żywienie i warunki utrzymania, niedobory witaminowe, inne przewlekłe choroby.

STANY ZAPALNE MACICY U SUK

Choroby macicy u suk zwykle są spowodowane stanami zapalnymi tego narządu. Stany zapalne błony śluzowej macicy (endometrium) zajmują czołowe miejsce wśród schorzeń ginekologicznych u suk i sprzyja im m.in. długi cykl rujowy i faza metaestralna (okres porujowy), hamując samowyleczenie. Zapalenie endometriumu suk mogą powodować zaburzenia w inwolucji macicy (powrót do stanu spoczynkowego) po długo trwającym porodzie, zwłaszcza przy dużej liczbie płodów. Częstą przyczyną są też samoistne poronienia, poronienia sztuczne oraz blokada cyklu rujowego środkami farmakologicznymi (sterylizacja farmakologiczna). Schorzenie to może powstać i mieć ostry przebieg, także w wyniku zakażenia powstałego w czasie krycia. Przebieg stanu zapalnego macicy zależy głównie od patogenności drobnoustrojów, jakie wniknęły do światła macicy.

Wśród stanów zapalnych macicy wyróżniono:

I. zespół endometritis-pyometra,

II. poporodowe zapalenie macicy i

III. podkliniczne zapalenie macicy.

I. Zespół endometritis-pyometra to najczęściej stwierdzane choroby macicy u suk. Zasadnicze procesy patologiczne rozwijają się w macicy, dotychczas nie wyjaśniono jednak w pełni podłoża tego schorzenia, chociaż wiadomo, że główną przyczyną są zaburzenia hormonalne i wtórne infekcje bakteryjne. Zespół endometritis-pyometra wykazuje duże podobieństwo objawów klinicznych z innymi jednostkami chorobowymi, dlatego wymaga by wykluczyć m.in.: ciążę, niewydolność nerek, cukrzycę, schorzenia wątroby, nadczynność nadnerczy, zapalenie żołądka i jelit, zapalenie pochwy i chorobę nowotworową. Wyróżnia się trzy zasadnicze formy kliniczne tego zespołu: 1) ropomacicze (pyometra), 2) przewlekłe zapalenie błony śluzowej macicy (endometritis chronica) oraz 3) torbielowaty rozrost gruczołów endometrium (hyperplasia glandularis cystica). Do połowy lat osiemdziesiątych formy te uważano za oddzielne jednostki chorobowe. Jednak dalsze badania kliniczne wykazały, że granice między nimi są bardzo płynne, określono więc je jako zespół endometritis-pyometra.

Ropomacicze to schorzenie w którym w świetle macicy gromadzi się ropna wydzielina, spowodowana zmianami chorobowymi w obrębie błony śluzowej macicy. Najczęściej występuje u suk powyżej 6 roku życia, rzadziej u młodszych, a nawet 4-miesięcznych. Objawy kliniczne pojawiają się zwykle w 4-10 tyg. po zakończeniu cieczki, czyli w fazie ciałka żółtego (okres porujowy). W przebiegu schorzenia obserwowana jest nadmierna sekrecja i rozrost gruczołów macicznych, jako wynik nadmiernej reakcji błony śluzowej macicy na oddziaływanie estrogenów i progesteronu. Dlatego pierwotną przyczyną tej choroby są zaburzenia hormonalne (zaburzenia czynności/dysfunkcja jajników). Rozrost gruczołów zlokalizowanych w endometrium macicy poprzedza typowe ropomacicze, do którego dochodzi w wyniku dołączenia się wtórnych infekcji bakteryjnych. Towarzyszy temu wypływ ze szpary sromowej rzadkiej, zwykle jasnoczerwonej lub brązowej wydzieliny. Często jest to mylone jako efekt przedłużającej się cieczki. Obecność wydzieliny z dróg rodnych to bardzo charakterystyczny symptom ropomacicza, może jednak pojawiać się rzadko lub wcale, co zależy od stopnia rozwarcia szyjki macicy. Ostatnio coraz częściej spotyka się opinie specjalistów, że ropomacicze jest związane także z powszechnym stosowaniem u suk progestagenów, używanych w antykoncepcji i leczeniu zaburzeń czynności hormonalnej gonad.

 

Klinicznie wyróżnia się zamkniętą i otwartą formę ropomacicza. Ropomacicze zamknięte u suki początkowo przebiega bez objawów zewnętrznych, pojawiających się dopiero po intoksykacji organizmu, jako następstwa wtórnej infekcji macicy. Toksyny bakteryjne wchłaniają się z macicy do krwi, powodując uszkodzenie narządów wewnętrznych gł.: wątroby, nerek, serca i szpiku kostnego. Zwierzęta stają się osowiałe i tracą apetyt, mają wzmożone pragnienie, wielomocz i wypływ z pochwy. Niekiedy pojawia się też biegunka, wymioty i niedowłady kończyn tylnych (co wymaga dodatkowego wykluczenia zapalenia nerwów, wypadnięcia jądra miażdżystego, oraz zapalenia i dysplazji stawów biodrowych). Większość suk ma normalną temperaturę ciała, gorączkuje jedynie ok. 30% zwierząt, szczególnie w przypadkach bardziej zaawansowanych. W cięższych przypadkach wymienione objawy mogą występować łącznie, jednak zwykle obserwuje się tylko niektóre z nich, co utrudnia rozpoznanie. U 16-65% pacjentów, występuje mylący normalny stan ogólny, przy czym objętość jamy brzusznej bywa powiększona a powłoki ciała napięte z powodu spuchniętej macicy.

Badania laboratoryjne w większości przypadków wykazują m.in. przyspieszenie opadu krwinek (OB) oraz leukocytozę. Za zasadniczy symptom uszkodzenia miąższu nerek uważane są wzmożone pragnienie i wielomocz, co uwidacznia się wzrostem poziomu mocznika i kreatyniny w surowicy krwi. Często występują zaburzenia równowagi kwasowo-zasadowej, jako kwasica metaboliczna. Może też wystąpić wstrząs toksyczny, powodujący ciężki stan ogólny. W rzadkich przypadkach wydzielina ropna może przedostawać się przez jajowody do jamy brzusznej, lub dochodzi do samoistnego pęknięcia ściany macicy.

Z uwagi na udział bakterii w ropomaciczu, należy wykonać badanie bakteriologiczne wymazu z dogłowowego odcinka pochwy i określenie antybiotykowrażliwości wyizolowanych drobnoustrojów. Dzięki czemu można właściwie ukierunkować terapię leczniczą, bez groźby ogólnego zatrucia organizmu (toksemia) i zejścia śmiertelnego. Spośród drobnoustrojów z chorobowo zmienionej macicy najczęściej izolowane są pałeczki Escherichia coli, rzadziej: Staphylococcus aureus, Streptococcus spp., Proteus spp., Pasteurella spp., Klebsiella spp., Pseudomonas spp., Moraxella, oraz bakterie gram-dodatnie z rodzaju Bacillus.

Z powodów hodowlanych istotne jest odróżnienie ropomacicza od ciąży, gdyż obydwa wymienione stany rozwijają się w fazie cyklu płciowego, a obecność ropopodobnych wypływów z pochwy nie wyklucza ciąży. Do światła macicy przedostaje się wtedy dużo leukocytów i pojawia się wypływ imitujący ropę. Jednocześnie z powodu wzrostu stężenia progesteronu we krwi, w obu stanach dochodzi do intensywnego rozrostu gruczołów endometrialnych, wzmożenia ich funkcji sekrecyjnej i powiększenia całego narządu. Aby wykluczyć ciążę niezbędne jest badanie USG, pozwalające wykryć charakterystyczny dla ropomacicza, zastój wydzieliny w świetle narządu. Badanie RTG zwykle nie jest rostrzygające.

W terapii ropomacicza najskuteczniejszą metodą jest zabieg usunięcia macicy wraz z jajnikami (ovariohysterectomia), lub samej macicy (hysterectomia), co gwarantuje pomyślne rokowanie nawet u 70-100% zwierząt. Główną zaletą jest szybkie ustępowanie objawów klinicznych takich jak: apatia, brak apetytu, wzrost pragnienia, białkomocz, toksemia. W stanach ciężkich, z objawami ogólnej intoksykacji i wstrząsu, silnego odwodnienia, zaburzeń równowagi kwasowo zasadowej, niewydolności nerek i serca – najpierw należy zastosować leczenie w celu poprawy ogólnego stanu zwierzęcia. Operacja ta ratuje życie, jednak jej efektem ubocznym jest trwała niepłodność i tym samym utrata wartości hodowlanej. Z chorobowej, ropnej zawartości można też opróżnić macicę za pomocą odpowiednich kateterów, jednak metoda ta nie znalazła większego uznania, z powodu trudności technicznych związanych z jej przeprowadzeniem.

Ropomacicze coraz częściej pojawia się u młodych i cennych suk hodowlanych, dlatego poszukuje się skutecznej i nieinwazyjnej metody leczenia. Coraz większego znaczenia nabiera leczenie zachowawcze przy zadowalającym stanie ogólnym zwierzęcia, zmierzające do eliminacji choroby przy zachowaniu zdolności rozrodczych. Stosowana jest antybiotykoterapia w połączeniu z antygestagenami (hamują biologiczne funkcje progesteronu) i naturalnymi lub syntetycznymi prostaglandynami PGF2alfa. Prostaglandyny powodują: luteolizę ciałka żółtego i obniżenie stężenia progesteronu w surowicy krwi, odnowę mięśniówki macicy, rozwarcie szyjki macicznej, skurcze macicy prowadzące do jej samoistnego opróżnienia z zakażonej zawartości i samowyleczenia. Obok metod konwencjonalnych, wykorzystywane są też mniej rozpowszechnione sposoby – np. homeopatia. Zaletą ich stosowania jest brak efektów ubocznych przy jednoczesnej dużej wyleczalności.

Tagi artykułu: