Budowa głowy psa

Budowa morfologiczna głowy psa

Głowa psa składa się z dwóch głównych części nazywanych: mózgowioczaszką (mózgoczaszką) oraz trzewioczaszką (inaczej zwanej też – twarzoczaszką, częścią twarzową głowy). W skład mózgowioczaszki wchodzą następujące elementy morfologiczne psiej głowy: uszy, guzowatość potyliczna (guz potyliczny, potylica, znajduje się na czubku głowy) oraz skronie wraz z łukami jarzmowymi przechodzącymi w policzki. Natomiast w skład trzewioczaszki wchodzą: cały pysk psa nazywany kufą, grzbiet nosa, czubek nosa nazywany truflą (z reguły z czarną pigmentacją, stale wilgotna i bezwłosa część końcowa kufy z otworami nosowymi), warga górna nazywana fafle (u niektórych ras zwisająca i długa), warga dolna (krótsza). Na granicy mózgowioczaszki i trzewioczaszki leżą: przełom czołowo-nosowy nazywany stopem (stop, czoło psa, uważa się go za wyznacznik tej granicy) wraz z kątem przednim głowy (stop tworzy ten kąt wraz z biegnącą ku tyłowi głowy linią potylicy), oczy i powieki. Głowa przechodzi dalej w szyję, która łączy się z tułowiem. Za głową, patrząc z góry – znajduje się część szyjna zwana karkiem (okolica karkowa). Natomiast po bokach są okolice boczne szyi (boki szyi), a patrząc od dołu – podgardle.

Różnice międzyrasowe w budowie morfologicznej poszczególnych elementów psiej głowy

Psy różnych ras mają różnie wyglądającą głowę, chodzi tu przede wszystkim o stosunek (procentowy), czyli proporcje mózgoczaszki do trzewioczaszki czyli kufy (np. proporcje takie u masywnych ras bublowatych wynoszą 60%–40%). Ważna jest też długość i szerokość mózgoczaszki do kufy (np. u bublowatych szerokość stanowi 3/5 długości całej głowy), a także szerokość i długość samej kufy (np. bardzo krótka w stosunku do mózgowioczaszki u buldoga i pekińczyka, a bardzo długa i smukła u chartów). Kufa jest też szeroka u nasady i lekko zwęża się w kierunku nosa (czyli trufli). Górna linia kufy u większości ras jest płaska i o prostym profilu, czyli bez wygarbień (rzadko spotykane, np. u bullterriera). W określaniu cech ras pod uwagę bierze się również kąt, jaki tworzy stop wraz z kątem przednim głowy i sam wygląd stopu, czyli, czy jest on wyraźnie zaznaczony (np. u pointera i wyżła niemieckiego), czy też słabo (np. u hartów i bullterriera). U niektórych ras guz potyliczny jest słabo zaznaczony (np. u bublowatych), u niektórych jest natomiast bardziej widoczny (u raz mających smukłą głowę). Nozdrza powinny być duże i umożliwiające psu swobodne oddychanie. Wargi górne (fafle) u niektórych ras są umiarkowanie obwisłe, u innych bardzo obwisłe, ale zawsze z przodu łączą się, tworząc kształt odwróconej litery „V”. Uszy mogą być stojące (np. u owczarka niemieckiego), półstojące (np. u terierów), lub całkowicie obwisłe (oklapniete, np. u jamników). Uszy mogą też być długie lub krótkie oraz osadzone wysoko lub niżej i szeroko lub blisko siebie. U niektórych ras w niektórych krajach dopuszcza się kopiowanie, czyli przycinanie uszu, by nadać im kształt uszu krótszych i stojących. W Polsce od niedawna kopiowanie jest jednak zabronione.

Rysunek przedstawiający budowę zewnetrzną głowy psa

Typy morfologiczne psów ustalone na podstawie budowy ciała i głowy

Wedle tych kryteriów psy podzielono na 6 typów morfologicznych: molosowate, charty, psy gończe i wyżlowate, jamnikowate (achondroplastyczne, tzn. mające skrócone kończyny), szpice (lisowate) i wilkowate (na podstawie podobieństwa do wilka, lisa i innych psowatych podobnych w budowie):

• Molosowate – mają masywną oraz okrągłą lub stożkowatą głowę, raczej krótką kufę, grube i obwisłe fafle, wyraźnie zaznaczony stop, masywną i mocną sylwetkę (np. buldog francuski, amstaff, bulmastif, cane corso, dog niemiecki, rottweiler).

• Charty – mają długą i spiczastą głowę o wąskiej czaszce, małe i załamane (półstojące) uszy, u niektórych ras uszy są stojące, mają też długą i cienką kufę, prawie niewidoczny i słabo zaznaczony stop, wysklepiony nos, cienkie i przylegające wargi (fafle), smukłą sylwetkę oraz cienkie i długie kończyny, a także podkasany brzuch (np. chart rosyjski borzoj, wilczarz irlandzki, saluki, whippet, charcik włoski, chart polski).

• Psy gończe i wyżłowate – mają głowę kształtem zbliżoną do graniastosłupa, a także masywną kufę, wiszące uszy, długie i obwisłe fafle, wyraźnie zaznaczony stop, dosyć masywną, aczkolwiek zgrabną do biegu sylwetkę (np. beagle, bloodhound, posokowiec bawarski, gończy polski, ogar polski, wyżeł weimarski, wyżeł niemiecki).

• Jamnikowate – psy achondroplastyczne, czyli mające skrócone kończyny, które są nieproporcjonalnie krótkie w stosunku do sylwetki, ich sylwetka jest z kolei jamnikowata, niektóre mają krzywe łapy (np. pekińczyk, jamnik), inne mają łapy proste (np. corgi). Psy o tym typie budowy występują w różnych grupach psów: jamniki, psy do towarzystwa (np. pekińczyk), psy pasterskie (np. corgi), u teriery (np. cairn terrier, jagdterrier), psy gończe (np. basset).

• Szpice – mają lisowatą budowę ciała, choć ich głowa jest winkowata w kształcie, z szerszą czaszką i lżejszą kufą, przypominającą kufę lisią. Mają też małe i stojące uszy, szatę o długim włosie, ogon zakręcony na grzbiet, a ich sylwetka jest stosunkowo masywna o mocnych łapach (np. chow-chow, basenji, husky, samojed, malamute).

• Wilkowate – ich głowa przypomina długi stożek, uszy są stojące i spiczaste, kufa jest wydłużona i wąska, fafle są cienkie i przylegające, stop jest z kolei dobrze zaznaczony, a sylwetka bardzo proporcjonalna i masywna, mają też mocne łapy (np. owczarek niemiecki, czechosłowacki wilczak, owczarek belgijski, malinois).

Pamiętać zawsze jednak należy, że wiele ras psów nie wykazuje jednolitego i czystego typu budowy, z tych, jakie wymieniono powyżej. Wiele z nich łączy bowiem w sobie cechy różnych grup psów. Dla przykładu, u szpicowanych można zauważyć także pewne cechy budowy wilkowatych (np. szpiczasto stojące uszy), a u molosowatego doga niemieckiego widoczna jest smukłość ciała podobna do chartów. Pewne cechy szpiców, widać także np. w budowie czaszki niektórych molosów. Wysiłek hodowców musi być zatem stale nakierowany w kierunku eliminacji cech niepożądanych (np. tendencji do opadania uszu u owczarków, czy zbyt szczupłej i smukłej kufy u molosów), co osiąga się poprzez odpowiednią selekcję osobników wybieranych do rozrodu. Każda niepożądana modyfikacja oddala bowiem morfologię psa od pożądanego typu i wzorca rasy.

Budowa anatomiczna głowy psa, czyli budowa czaszki

Czaszka (łac. cranium) u psów stanowi złożoną konstrukcję kostną, zbudowaną wokół wspomnianych dwóch wielkich jam mózgowej i trzewiowej (twarzowej). W skład kości czaszki psa wchodzą: szczęka (zwana też kością szczękową, łac. maxilla s. os maxillare), kość siekaczowa lub międzyszczękowa (łac. os incisivum s. intermaxillare), kość nosowa (łac. os nasale), kość czołowa (łac. os frontale), kość ciemieniowa (łac. os parietale), kość łzowa (łac. os lacrimale), kość jarzmowa (łac. os zygomaticum), kość podniebienna (łac. os palatinum), kość skrzydłowa (łac. os pterygoideum), lemiesz (łac. vomer), kość skroniowa (łac. os temporale), kość klinowa (łac. os sphenoidale) oraz żuchwa (łac. mandibula).

Kości czaszki, podobnie jak to miało miejsce w budowie morfologicznej głowy, także podzielono na dwie grupy główne: kości tzw. czaszkowe (mózgoczaszka) i twarzowe (trzewioczaszka/twarzoczaszka). Do kości czaszkowych (mózgowioczaszka/mózgoczaszka, łac. neurocranium) zalicza się przede wszystkim: kość potyliczną, ciemieniową i skroniowatą (skroniową) oraz parzyste oczodoły i otwór potyliczny. Kość ciemieniowa (łac. os parietale) oraz międzyciemieniowa (łac. os incae tripartitium, lub os interparietale, zwana też kością Inków), wraz z kością czołową (łac. os frontale) tworzą z kolei sklepienie mózgoczaszki. Z kolei kości twarzoczaszki (inaczej – trzewioczaszki, łac. viscerocranium lub splanchnocranium) to: kość szczękowa (szczęka), siekaczowa (zwana też międzyszczękową), nosowa, łzowa, przednia część kości jarzmowej, blaszka pionowa kości podniebienneji żuchwa.Na granicy mózgoczaszki i trzewioczaszki leży kość sitowa (łac. os ethmoidale). Najbardziej ku tyłowi położoną kością czaszki, jest kość potyliczna (łac. os occipitale). Największe różnice, ze względu na rasę, występują u psów w obrębie kości twarzoczaszki (opisane powyżej w morfologii głowy).

U psów występują trzy odmienne typy budowy czaszki (będące jednocześnie typami głowy), ustalone w zależności od długości trzewioczaszki/twarzoczaszki, czyli kufy:

• dolichocefaliczna – z wyraźnie wydłużoną kufą, czyli przednią częścią czaszki zwaną też trzewioczaszką, występuje u ras takich jak np. charty lub owczarki collie;
• mezocefaliczna – z kufą średniej długości, występuje u rak takich jak np. owczarek australijski lub cocker spaniel;
• brachycefaliczna – z krótką kufą, występuje u ras takich jak np. mops, pekińczyk, czy tez buldog angielski.