Psie łapy narząd ruchu
Podobnie jak u innych ssaków, tudzież kręgowców, psie łapy odpowiadają przede wszystkim za ruch oraz utrzymywanie ciała w odpowiedniej postawie. U psów wyróżnia się w związku z tym trzy podstawowe rodzaje ruchu: krok, kłus oraz galop. Jak widać, nazewnictwo to jest w kynologii zapożyczone z hippiki, czyli jazdy konnej. Z wymienionych tu trzech rodzajów psiego ruchu, najbardziej ekonomicznym i jednocześnie najmniej męczącym jest krok. Jednak nie odznacza się on szybkością przemieszczania się psa. Jest to ruch typowy dla psów ras ozdobnych i do towarzystwa. Najszybszym, za to jednocześnie najbardziej męczącym i eksploatującym siły psim ruchem, jest galop. Jednak z powodu tych cech, jest on możliwy do wykonania tylko na krótkim dystansie. Galop jest ruchem typowym np. dla chartów, które stworzono, by w krótkim czasie dościgały uciekającą zdobycz. Trzeci rodzaj ruchu zwany kłusem, jest najpopularniejszym i najoptymalniejszym chodem psów, w którym zwierzę przemieszcza się stosunkowo szybko i jednocześnie nie traci przy tym zbyt dużo energii. Ruch ten jest charakterystyczny np. dla owczarków, labradorów, dobermanów i wielu innych ras. Psy ras predysponujących przede wszystkim właśnie ten rodzaj chodu, nazywa się czasem kłusakami.
Aby psi chód mógł być w pełni prawidłowy, niezbędna jest wzorcowa budowa nie tylko samych kończyn psa, ale i jego całego korpusu, czyli tułowia. Niezbędne są także odpowiednie proporcje i wzajemne ułożenie, czyli ukątowanie poszczególnych części kończyn przednich i tylnych.
Budowa kończyn przednich u psa
Kończyny przednie u psów nie mają połączenia stawowo-kostnego ze szkieletem kostnym psa. Kończyny przednie są przymocowane do łopatek. Łopatki z kolei są zawieszone na przyrastających do nich mięśniach i ścięgnach, łączących je w ten sposób z kręgosłupem oraz żebrami. Zatem brak jest bezpośredniego połączenia obu łopatek ze szkieletem kostnym tułowia psa.
Budowa kończyny przedniej psa
W skład kośćca każdej z dwóch kończyn przednich, czyli piersiowych, wchodzą (budowa pojedynczej kończyny): łopatka (łac. scapula), kość ramienna (łac. humerus), kość łokciowa (łac. ulna), kość promieniowa (łac. radius), kości nadgarstka (łac. ossa carpea – są to kostki: dodatkowa, pośrednio-promieniowa, łokciowa i kostki I-IV), kości śródręcza (łac. ossa metacarpea), kości palców (łac. ossa digitorum) oraz tzw. trzeszczki (łac. ossa sesamoidea).
Prawidłowa budowa oraz wady budowy kończyn przednich psa
Długość wszystkich kości kończyn przednich psa oraz łopatek, zależy przede wszystkim od warunków genetycznych. Jednak na jej ułożenie, czyli jej ustawienie względem linii kręgosłupa, istotny wpływ wywiera także prawidłowe wytworzenie i ukształtowanie kręgosłupa oraz żeber, co jest związane i z genetyką i z jakością odżywiania zarówno suki szczennej (matki), jak i jej szczeniąt. Mocno wpływa na to również odpowiedni rozwój mięśni zespołu całego pasa barkowego. Za wady postawy i budowy kończyn odpowiada przede wszystkim zbyt ubogie i małokaloryczne karmienie suki szczennej, a potem szczeniąt. Przekarmianie szczeniąt też nie jest dobre, ponieważ obciąża nadmiernie korpus, przez co kończyny mogą ulec wykrzywieniu. Niebezpieczny jest także nadmiar przymusowego ruchu i przetrenowanie młodego psa, gdy np. poddaje się go nadmiernym obciążeniom treningowym, wielogodzinnym bieganiem za rowerem itp. W efekcie łatwo może dojść do kontuzji i ograniczenia swobodnego ruchu kończyn przednich. Prawidłowy ruch przednich łap psa i zasięg ruchu jaki mogą one wykonać, jest ściśle związany z wzajemnym ustawieniem poszczególnych kości względem siebie, czyli z ich katowaniem. Różnica w długości wykroku, jest więc zależna od kąta ustawienia łopatki oraz od ramienia i ich długości. Ocena kątowania kończyn przednich (inaczej –kątowania przodu) jest oparta na ocenie przedpiersia oraz na ocenie głębokości klatki piersiowej.
Pies wzorcowy, czyli pies o prawidłowej budowie ciała powinien posiadać: mocne kości, dobrze ustawioną (skątowaną) łopatkę, długie ramię z dobrze wykształconym przedpiersiem i podpiersiem, dobre osadzenie szyi, długi silny kłęb, prawidłowe ukątowanie kończyn przednich. Wszystko to umożliwi mu prawidłową i wydatną długość kroku oraz swobodny i daleki wykrok.
Pies z wadami budowy i postawy, odznacza się m.in.: zbyt cienkimi kośćmi, brakiem przedpiersia, zbyt małą głębokością klatki piersiowej, zbyt wąską szyją, niskim kłębem, zbyt krótkim lub za długim ramieniem, zbyt dużymi kątami pomiędzy łopatką a ramieniem, co określa się potocznie jako kątowanie spionowane. Ta wada nie pozwala psu na swobodny wykrok. Z kolei pies krępy i przysadzisty może posiadać przebudowaną klatkę piersiową i wtedy wykrok będzie u niego zbyt krótki. Jest to spowodowane za krótkimi kośćmi przedramienia. Wadą jest też zakończenie łap zbyt krótkimi palcami, co nazywa się tzw. „kocią łapą”. Ta wada powoduje zwykle brak odpowiedniej sprężystości ruchu. Poważne wady w budowie kończyn przednich u psów, to: miękki nadgarstek, łokcie wykręcone i odstające lub wciągnięte, kończyny przednie beczkowato wygięte na zewnątrz lub do wewnątrz (postawa iksowata, krowia), towarzyszy temu zwykle ustawienie przednich łap za wąskie czyli zbieżne, lub za szerokie, czyli rozbieżne (tzw. francuskie).
Kształty i ustawienie kończyn psa
a. ustawienie nóg przednich widziane od przodu: 1 - proste równoległe, 2 - proste rozbieżne, 3 - proste zbieżne, 4 - szpotawe, 5 - iksowate,
b. ustawienie nóg tylnych widziane od tyłu: 6 - dośc szerokie, proste, równoległe, 7 - szerokie, 8 - wąskie, 9 - kabłąkowate, 10 - krowie
Budowa kończyn tylnych u psa
Kończyny tylne łączą się z miednicą za pomocą stawu biodrowego, utworzonego przez panewkę miednicy i główkę kości udowej. Jak więc widać, kończyny tylne w przeciwieństwie do przednich, mają połączenie kostno-stawowe z tułowiem psa. Kończyny tylne są bardzo ważną częścią napędową aparatu ruchowego psa i dlatego powinny być ukształtowane bezbłędnie.
Budowa kończyny tylnej psa
W skład kośćca każdej z dwóch kończyn tylnych, czyli miednicznych wchodzą (budowa pojedynczej kończyny): kość miedniczna (łac. os coxae), kość udowa (łac. femur), kość piszczelowa (łac. tibia), kość strzałkowa (łac. fibula), kości stępu (łac. tarsus – są to kości: piętowa, skokowa, ośrodkowaoraz kostki I-IV), kości śródstopia (łac. ossa metatarsea), kości palców stopy (łac. ossa digitorum pedis), trzeszczki mięśnia brzuchatego (łac. ossa sesamoidea), trzeszczka mięśnia podkolanowego (łac. os sesamoideum m. poplitei) oraz rzepka (łac. patella).
Prawidłowa budowa oraz wady budowy kończyn tylnych psa
Napęd kończyn tylnych nazywany jest inaczej posuwem. Aby napęd ten był dobry i dynamiczny, niezbędne są następujące cechy: odpowiednia długość zadu oraz kości udowej i podudzia, a także ich wzajemne ukątowanie względem siebie, oraz proste ustawienie i prowadzenie kończyn. Jak już wspomniano, długość poszczególnych kości jest uwarunkowana genetycznie, więc na to właściciel psa nie ma wpływu. Jednak zależy od niego prawidłowy rozwój muskulatury kończyn oraz w pewnym stopniu także prawidłowy rozwój elementów stawów, a w szczególności stawu biodrowego. Konieczne jest więc odpowiednie żywienie suki szczennej i potem szczeniąt, a także codzienne zapewnienie im odpowiedniej ilości i jakości swobodnego ruchu. Trening szczeniaka lub młodego psa nie może być wymuszony! Nie wolno np. zmuszać młodziaka do biegu przy rowerze! Nadmierne obciążenie nie w pełni ukształtowanych jeszcze stawów, może doprowadzić do ich degeneracji i uszkodzeń, prowadzących np. do kulawizn i ujawnienia się dysplazji. Nadmierny wysiłek kończyn tylnych może też wpłynąć na późniejsze wadliwe ich ustawienie, nawet, jeśli pies nie ma wad genetycznych. Kończyny tylne są motorem napędu u psa, więc wszelkie wady w ich budowie i postawie, odbijają się natychmiast na dynamice ruchu zwierzęcia. Bardzo ważna jest przy tym jakość i zdrowotność stawów biodrowych, ponieważ kończyny tylne z nich biorą swój początek i nimi łączą się z tułowiem. O zasięgu napędu psa decyduje też pochylenie całego zadu, który składa się ze zrośniętych trzech kręgów krzyżowych i miednicy. Pochylenie to umożliwia daleki wyrzut łap do przodu, które są wyprostowane w wykroku (wyprostowane razem i kości uda i podudzia).
Ustawienie kończyn psa
c. ustawienie łap: 1 - lekko odsiebne, 2 - pionowe, 3 - podsiebne (koziniec - wadliwe), 4 - odsiebne (wadliwe),
d. ustawienie stopy: 5 - pionowe, 6 - pionowe strome (wadliwe), 7 - odstawione (wadliwe), 8 - podstawione (wadliwe)
Wadliwe/złe ustawienie kończyn tylnych, to np.: kończyny odstawione lub podstawione, kończyny strome, miękkie lub strome śródręcze, postawa krowia, beczkowata, lub szpotawa, postawa ze zbieżnymi piętami (postawa zbyt wąska, czyli zbieżna), postawa rozbieżna, kończyny kabłąkowate, zbyt wąski zad lub szeroki i ciężki zad z bardzo szerokim tzw. niedźwiedzim rozstawieniem kończyn tylnych, zbyt długi i luźny nadgarstek. Niestety takie wady niekiedy nawet w znacznym stopniu ograniczają wydajność napędu tylnych kończyn, a przez to wydajność ruchową psa. Wadą, choć mniejszą, są również tzw. wilcze pazury, czyli dodatkowe/nadprogramowe pazury, niepołączone stawowo. Zaleca się ich amputację jeszcze w wieku szczenięcym, ponieważ są zbędne i mogą przeszkadzać psu w czasie biegania w zaroślach (pies może sobie uszkadzać łapy, zahaczając nimi o rośliny, gałęzie itp.). Pies może mieć następujące rodzaje łap: tzw. kocia łapa, tzw. łapa zajęcza, łapa szeroka lub wąska, rozwarta lub zwarta, za stroma.
Główne stawy wchodzące w skład budowy kończyn psa
W skład budowy kończyny przedniej wchodzą stawy: barkowy, łokciowy, staw nadgarstkowy oraz stawy śródręcza i palców. W skład budowy kończyny tylnej wchodzą stawy: biodrowy, kolanowy, skokowy oraz stawy śródstopia i palców. Uraz lub dolegliwości bólowe któregokolwiek z powyżej wymienionych stawów, mogą w dość poważny sposób przyczynić się do ograniczenia zdolności ruchowej psa.