Choroby zakaźne i pasożytnicze przenoszone przez zwierzęta na ludzi (tzw. zoonozy) stanowią zagrożenie dla zdrowia i życia ludzkiego. Źródłami zakażenia chorobami odzwierzęcymi są nie tylko pogryzienia i zadrapania, ale także bezpośredni kontakt z chorym zwierzęciem, jego pożywieniem, wodą, wydzielinami czy odchodami.
Najbardziej zagrożone na choroby przenoszone przez zwierzęta domowe są dzieci do 5 lat, osoby starsze i przewlekle chore, a także pracownicy schronisk dla zwierząt i ogrodów zoologicznych, hodowcy zwierząt oraz weterynarze. Duże zagrożenie stanowią także przebywanie w pobliżu rzek, jezior i lasów oraz podróże w mniej uczęszczane miejsca. Często nosicielami chorób są kleszcze, pchły i inne owady, a także dzikie ptaki i ssaki, które pozostawiają swoje wydzieliny i odchody oraz zanieczyszczają gleby i wodę. Zwierzę domowe mające kontakt z pasożytami czy wirusami najpierw same się zaraża, następnie może przenieść chorobę na człowieka.
zwierzęta domowe
Najczęściej choroby odzwierzęce wywoływane są przez wirusy, bakterie i pasożyty, które z kolei przenoszone są przez kleszcze, komary, ćmy, wszy, wszoły i pchły. Choroby przenoszone przez zwierzęta na ludzi są groźne głównie, dlatego, że:
- mogą doprowadzić do śmierci i poważnych komplikacji zarówno zwierząt, jak i ludzi
- przenoszenie chorób przez zwierzęta domowe jest trudne do przewidzenia
- ich rozpoznanie i zwalczanie jest trudne
- chore zwierzęta mogą ulegać przewlekłym zakażeniom i w ten sposób odgrywać rolę rezerwuarów choroby
Choroby przenoszone przez zwierzęta domowe – wścieklizna
Po raz pierwszy objawy wścieklizny u człowieka opisano w VIII wieku w Babilonie. Minęło kilkanaście wieków, a wścieklizna w dalszym ciągu stanowi poważne zagrożenie dla zwierząt i ludzi. Od lat w wielu krajach, w tym w Polsce przeprowadza się obowiązkowe szczepienia przeciw wściekliźnie u psów i kotów, a także u innych zwierząt hodowlanych, na przykład lisów. Obowiązkowe szczepienia znacznie zmniejszyły ryzyko wystąpienia choroby, ale nie wyeliminowały jej całkowicie. Obecnie uważa się, że to nie psy, ale koty stanowią największe zagrożenie. Ma to związek z tym, że nad kotami z reguły trudniej utrzymać kontrolę. To typowe samotniki, które chodzą własnymi ścieżkami. Wścieklizna u kotów rozwija się często bezobjawowo.
U zwierząt wścieklizna z reguły kończy się śmiercią. Choroba może objawiać się szałem, napadem agresji, ale bywa, że przebiega bez objawów, po czym zwierzę doznaje śmiertelnego paraliżu. U człowieka wścieklizna objawia się zaburzeniami czucia w okolicy skaleczenia, niepokojem, drgawkami, skurczami, ślinotokiem, wodowstrętem nadwrażliwością na ruch powietrza i hałas, pobudzeniem, paraliżem. Może zakończyć się śmiercią.
Jak można się zarazić wścieklizną od zwierząt?
- Poprzez pogryzienie (wirus znajduje się w ślinie)
- Przez kontakt z krwią, odchodami, moczem i wydzielinami zakażonego zwierzęcia
Choroby przenoszone przez zwierzęta domowe – Erlichioza
Groźna choroba odzwierzęca wywołana przez patogeny z rodzajów Ehrlichia, Anaplasma i Neorickettsia z grupy riketsji. Najczęściej przenoszona jest przez kleszcze oraz chore zwierzęta. Częściej można się zarazić od psów niż kotów. Zakażenie erlichiozą powoduje zaatakowanie narządów, co może zakończyć się nawet śmiercią. Typowe objawy choroby to wysoka gorączka, utrata apetytu, nudności, bóle stawów i biegunka. Rzadziej pojawia się zapalenie gardła, stawów oraz powiększenie węzłów chłonnych, wątroby i śledziony. W ostrej postaci pojawia się wyciek z nosa i oczu, duszności i trudności z poruszaniem się.
Choroby przenoszone przez zwierzęta domowe – Leptospiroza
Jedna z najpowszechniejszych chorób odzwierzęcych, zwłaszcza w krajach rozwijających się. Najczęściej chorują na nią dorosłe psy. Typowe objawy choroby u człowieka to gorączka, dreszcze, bóle głowy, mięśni i stawów, przekrwione oczy, opryszczka, rumień skóry i wsypka. Człowiek zaraża się leptospirozą przez kontakt z chorym zwierzęciem oraz przez kontakt z zanieczyszczoną wodą, pożywieniem i glebą.
Choroby przenoszone przez zwierzęta domowe – Kampylobakterioza
Jest to choroba wywołana przez bakterie z rodzaju Campylobacter, które występują w przewodzie pokarmowym zwierząt, głównie drobiu, bydła, świń, psów, kotów i dzikich ssaków i ptaków. Najczęściej do zakażenia dochodzi drogą pokarmową, poprzez spożycie zakażonej żywności lub wypicie wody lub mleka. Skażone mogą być także zbiorniki wodne. Można również się zarazić przy bezpośrednim kontakcie z chorym zwierzęciem. Typowe objawy choroby to bóle brzucha, biegunka, gorączka, bóle stawów, zapalenie opon mózgowych. Rzadziej dochodzi do ostrego porażenia mięśni szkieletowych.
choroby przenoszone przez zwierzęta psy i koty
Inne najpoważniejsze choroby przenoszone przez zwierzęta domowe – koty i/lub psy
- Aspergiloza (objawy: gorączka, dreszcze, kaszel, bóle głowy, skrócenie oddechu, bóle w klatce piersiowej, zwiększona produkcja plwociny o różowym podbarwieniu, bóle kostne, krwiomocz, zmniejszona produkcja moczu, utrata wagi ciała, zapalenie opon mózgowych, ślepota lub niedowidzenie, zapalenie zatok, zapalenie wsierdzia)
- Blastomykoza (kaszel, gorączka, spadek masy ciała, zapalenie płuc, bolesne ropnie na skórze)
- Borelioza (początkowo bezobjawowa, po ok. roku od zakażenia: gorączka, dreszcze, bóle głowy, gardła, stawów, tiki mięśni, sztywność stawów, problemy ze wzrokiem, paraliż mięśni twarzy, zawroty głowy, problemy z mówieniem, orientacją przestrzenną)
- Bruceloza (objawy: gorączka, osłabienie, powiększone węzły chłonne, zimny pot, bóle głowy, stawów i narządów rodnych)
- Czerwonka (objawy: biegunka, krew w stolcu, krwiste wymioty, bóle brzucha, wzdęcia)
- Choroba ptasia (objawy: zmęczenie, bóle mięśni, głowy, dreszcze, gorączka, kaszel, ból w klatce piersiowej, krwioplucie)
- Choroba kociego pazura (objawy: zgrubienie w okolicy wrót zakażenia, miejscowo zapalenie węzłów chłonnych, sporadycznie gorączka, jadłowstręt, wykwity na całym ciele, rzadziej ciężkie komplikacje, encefalopatia, utrata wzroku)
- Dżuma (objawy: gorączka, dreszcze, suchy kaszel, niewydolność oddechowa)
- Gruźlica (objawy: wysiękowe zapalenie opłucnej, zapalenie opon mózgowych, zapalenie otrzewnej, gruźlica kości, stawów, skóry i narządów płciowych)
- Grzybica (objawy: swędzenie i pieczenie skóry, nalot na skórze, pękanie skóry)
- Histoplazmoza (objawy: zapalenie płuc, rumień guzowaty, powiększenie węzłów chłonnych, gorączka, owrzodzenie języka, podniebienia, gardła, guzki na skórze)
- Jersinioza (objawy: biegunka, ból brzucha, gorączka, wymioty, powiększone węzły chłonne)
- Kolibakterioza (objawy: utrata masy ciała, biegunka, ból brzucha, gorączka)
- Kryptokokoza (objawy: bóle głowy, gorączka, zapalenie opon mózgowych, sztywność karku, zaburzenia wiedzenia, utrata świadomości)
- Listerioza (objawy: ból głowy, kości, biegunka, wymioty, zapalenie opon mózgowych, ogólne rozbicie, utrata apetytu)
- Salmoneloza (objawy: nagłe wymioty, nudności, biegunka, gorączka; komplikacje: posocznica, zapalenie kości i szpiku, zapalenie otrzewnej, infekcje dróg moczowych, zapalenie wsierdzia zastawki aortalnej)
- Toksokaroza (objawy: osłabienie, gorączka, powiększenie wątroby, kaszel, bóle brzucha, napady astmy, duszności, powiększenie węzłów chłonnych, bóle stawów, młodości, wysypka, nadpobudliwość)
- Toksoplazmoza (najczęściej przebieg bezobjawowy)
- Tularemia (objawy: gorączka, krostki w miejscach zakażenia, powiększone węzły chłonne ropnie skórne, bóle głowy, brzucha, biegunka, nudności, wymioty, zapalenie płuc)
Wymienione wyżej choroby przenoszone przez zwierzęta mają podobne objawy. Większości towarzyszą gorączka, nudności i osłabienie, dlatego często w początkowym stadium można je pomylić ze zwykłym przeziębieniem lub alergią. Diagnozę utrudnia także to, że u zwierząt domowych wiele chorób w początkowym stadium przebiega bezobjawowo – nikt nie przypuszcza, że gorączka lub ból brzucha spowodowany jest chorobą roznoszoną przez zwierzaka. Choroby te nie są zbyt powszechne, jednak są poważne. Wiele z nich (np. toksoplazmoza) jest groźnych dla kobiet w ciąży, gdyż mogą doprowadzić do poważnych uszkodzeń płodu lub zakończyć się poronieniem.
Które zwierzęta są najbardziej narażone na choroby?
Na zachorowanie z pewnością wpływa wiek i ogólny stan zdrowia. Szczeniaki, suki ciężarne i karmiące oraz starsze psy mają z reguły słabszą odporność. Ponadto niektóre rasy psów są genetycznie podatniejsze na zachorowanie. W grupie zwiększonego ryzyka są zwierzęta podwórkowe i półdzikie, które mają pełną swobodę i nikt nie kontroluje, gdzie przebywają w ciągu dnia. Na zachorowanie wpływa także miejsce zamieszkania, klimat, mikroklimat i ukształtowanie terenu. W niektórych regionach Polski występują skupiska kleszczy lub pcheł przenoszących groźne zarazki i pasożyty. Duży wpływa ma także żywienie. Mięso czy woda, którymi karmisz swojego psa lub kota powinny pochodzić ze sprawdzonych źródeł.
Jak chronić się przed chorobami odzwierzęcymi?
- Dbaj o higienę – myj ręce, żywność, naczynia i przedmioty należące do zwierząt domowych
- Nie pij wody z nieznanych źródeł
- Nie dotykaj dzikich i podejrzanych zwierząt
- Pamiętaj o obowiązkowych szczepieniach
- Myj ręce po kontakcie ze zwierzętami
- Pilnuj, by zwierzęta domowe nie przebywały z nieznanych miejscach, nie tarzały się w odchodach zwierzęcych, ani nie przynosiły do domu martwych zwierząt i przedmiotów nieznanego pochodzenia
- Psy i koty powinny spożywać wodę, mięso, jaja, mleko czy warzywa z pewnych źródeł
- Nie pozwalaj, by zwierzaki piły wodę z rzeki czy jeziora
- Utrzymuj zwierzęta w czystości
- Regularnie myj i odkażaj kojce, poduszki, zabawki zwierząt domowych
- Pilnuj swoje zwierzęta podczas pobytu w lesie, na wsi i na wakacjach.
- Kiedy u zwierzęcia pojawią się podejrzane objawy, koniecznie udaj się do weterynarza i staraj się odizolować zwierzę, zwłaszcza od dzieci i osób starszych
