Udostępnij ten artykuł.

Cyjon (Cuon alpinus)

Cyjon (Cuon alpinus), zwany też azjatyckim dzikim psem, to gatunek należący do rodziny psowatych. Wyglądem swym przypomina w połowie lisa, a w połowie psa. Obecnie zamieszkuje jedynie południową i południowo-wschodnią Azję. Stąd też wywodzi się jego nazwa Cyjon dziki pies azjatycki. Jest jedynym zachowanym członkiem rodzaju Cuon, który różni się od psowatych tym, że ma mniejszą liczbę zębów trzonowych i większą liczbę sutków. Cyjony są uznane przez Międzynarodową Unię Ochrony Przyrody jako gatunek zagrożony. Powodem są ciągłe utraty siedlisk naturalnych, coraz mniejsza ilość pożywienia, konkurencja ze strony innych drapieżników, polowania i w końcu choroby przejmowane od psów domowych i dzikich.

Dhole to zwierzę wysoce społeczne. Żyje w wielkich stadach, które okazjonalnie dzielą się na mniejsze części głównie po to, aby lepiej polować. Polują przede wszystkim na średniej wielkości zwierzęta kopytne. W przeciwieństwie do większości psowatych, u których wykształcone są silne społeczności, ale podobnie do likaonów, Cyjony najpierw odstępują jedzenie młodym i ich matkom, dopiero na końcu jedzą dorosłe samce. Chociaż Cyjony boją się ludzi i raczej ich unikają, są wystarczająco silne, sprytne i odważne im w stadzie potrafią zaatakować dużo większe od siebie i niebezpieczne zwierzęta, takie jak dziki, domowe bawoły czy nawet tygrysy.
 

Występowanie Cyjona

Cyjony od zawsze występowały w Azji, jednak w przeszłości można było również spotkać je w Europie. Jednak obecnie ich zasięg zdecydowanie się zmniejszył. Zamieszkują jedynie południową i południowo-wschodnią część Azji. Nie są już spotkane tak jak kiedyś w Rosji, Kazachstanie, Tadżykistanie czy Mongolii. Nadal jednak żyją w Tybecie, szczególnie w jego południowo-wschodniej części. Najczęstszym jego obecnym środowiskiem życia są tereny leśne oraz Indii, Chin, Indochin oraz Indonezji. Na pozostałym obszarze odnotowuje się ich występowanie, ale nie są to liczne populacje i są bardzo rozproszone.

Cyjon charakterystyka

Na pierwszy rzut oka Cyjon dziki pies azjatycki przypomina swoim wyglądem trochę lisa, a trochę psa właśnie. Jednak po dokładnym przeanalizowaniu jego anatomii widać charakterystyczne dla tego gatunku cechy. Mają stosunkowo krótkie, ciężkie i masywne czaszki, szeroko rozstawione kości policzkowe i dobrze rozwinięty wyrostek grzebieniasty. Kość czołowa jest wybrzuszona, co nadaje profilowi cyjona raczej wypukły a nie płaski kształt. Co ciekawe, mięśnie żwaczy są zdecydowanie bardziej rozwinięte w porównaniu do innych gatunków psowatych, nadając głowie wygląd zbliżony do wyglądu hieny. Czaszka jest szersza i ma krótszy pysk niż u domowych psów i większość innych psowatych.

Gatunek ten wyjątkowo ma sześć, a nie siedem dolnych trzonowców (tak jak u większości psowatych). Z kolei górne trzonowce są dość słabe, a ich wielkość to zaledwie od jednej trzeciej do połowy wielkości trzonowców występujących u wilków.

Cyjon

Psowate te mają kończyny średniej długości, a ich tułów jest zbudowany proporcjonalnie. Cyjony razem z likaonami są określane nieraz jako psowate „kocie”, z powodu ich długich i cienkich kości kończyn oraz kręgosłupa. To z kolei pozwala im na wspaniałe i długie skoki. Potrafią skakać nawet na wysokość 3 – 3,5 metra w górę oraz 5 – 6 metrów w dal.

Dhole to zwierzę średniej wielkości. Osiągają około 50 cm wielkości w kłębie, a ich masa waha się w granicach 10 – 25 kg. Waga samca jest średnio 5 kg większa niż waga samicy. Długość ich ciała to około 88 do 110 cm od pyska do podstaw ogona. Jednak z ogonem jest to prawie o połowę więcej. Cyjony bowiem mają długi i puszysty ogon, który niemal dotyka ziemi przy chodzeniu. Jego długość to nawet 50 cm, co stanowi około połowy długości jego ciała.  Ciekawostką w budowie samic jest to, że, mają one aż 12 bądź 14 sutków, gdzie u innych psowatych jest ich 10.

Sierść Cyjonów ma czerwonawy odcień, dlatego nieraz nazywane są czerwonymi diabłami. Odcień jej i grubość zmienia się wraz z porą roku. Najjaśniejsza i najbardziej puszysta występuje w zimie. Kiedy zmieniają futro po zimie na nieco lżejsze i krótsze, jego barwa jest bardziej nasycona. Po bokach, na grzbiecie oraz wzdłuż górnej części głowy ma brązowawy odcień. Z kolei od dołu, na klatce piersiowej, brzuchu oraz łapach odcień jest dużo jaśniejszy, wpada w bardziej żółty ton czasem nawet biały. Cyjony mają piękne puszyste ogony, których barwa jest bardzo intensywna z ciemnymi, brązowymi końcówkami.

Tryb życia

Cyjony, jak inne psowate żyjące w stadzie, mają hierarchiczną strukturą i są zwierzętami społecznymi. Jednak ich hierarchia nie jest tak silnie zaznaczona, jak ma to miejsce w przypadku wilków. Co więcej dla Cyjonów sezonowy niedobór pożywienia nie jest problemem, potrafią się bowiem nim dzielić między sobą. Wyznają zupełnie inną zasadę niż wilki w podziale pożywienia. Najpierw jedzą młode wraz z matkami, a na końcu jedzą dorosłe osobniki płci męskiej. Pod tym względem są bardziej podobne do swoich krewniaków likaonów niż do wilków. Czasem nawet bardzo trudno zaobserwować, który osobnik ze stada jest dominujący, ponieważ Cyjony nie podkreślają swojej dominacji, tak jak w zwyczaju mają to wilki. Jednak inne osobniki w stadzie uznają dominację przewodzącego osobnika, uznają jego „rządy” i podporządkowują się mu.

Te dzikie psy azjatyckie żyją raczej w klanach niż sforach. Sfora, bowiem bardziej odnosi się do zwierząt, które wspólnie polują. A w przypadku Cyjonów potrafią one się dzielić na małe grupy po kilka osobników i w taki sposób wyruszają na łowy.

Zwykle ich klany liczą od 5 do 12 osobników, jednak odnotowuje się czasem grupy 40 wspólnie żyjących Cyjonów. Z kolei w Tajlandii najczęściej odnotowuje się grupy złożone jedynie z trzech osobników. Często zdarza się, że rozmnażają się między sobą, co nie przynosi żadnych negatywnych konsekwencji.

Cyjony są znacznie mniej terytorialny niż wilki.Generalnie są jednymi z najmniej terytorialnych psowatych. W odróżnieniu od innych gatunków, te psowate nie wykorzystują moczu do oznaczenia swojego terytorium bądź ścieżek wędrownych. A przynajmniej nie ma a to żadnych dowodów. Z kolei zdarza się, że mogą oddawać kał w widocznych miejscach, choć jest mało prawdopodobne, aby była to funkcja terytorialna. Odchody są częściej składane wewnątrz własnego terytorium raczej niż na jego obrzeżach. Można przypuszczać, że jest to rodzaj „publicznej latryny”, ponieważ często oddawane są w jednym, wspólnym miejscu.  Cyjon dziki pies azjatycki – również nie ma w zwyczaju drapania łapami w ziemi dla zaznaczenia swojego terytorium. A takie zachowanie jest charakterystyczne dla pozostałych psowatych.

Ssaki te, podobnie jak inne psowate, porozumiewają się między sobą za pomocą dźwięków. Zwykle przypomina to gwizdanie, całkiem podobne do dźwięków wydawanych przez lisy. Nawołują się również podczas przemierzania gęstych zarośli, aby móc skoordynować podróżowanie całego stada. W zależności od tego, w jakiej znajdują się sytuacji, Cyjony wydają różne dźwięki. I tak, gdy proszą o jedzenie skamlają, warczą dla ostrzeżenia, gdy chcą zaalarmować resztę ryczą bądź wydają bardzo wysokie dźwięki. Jednak, w odróżnieniu do wilków, Cyjony nie wyją.

Te dzikie psy azjatyckie mają bardzo złożony język ciała. Przyjazne nastawienie bądź powitanie objawia się chowaniem ogona, lizaniem czy też cofnięciem wargi dolnej. Ochota do zabawy wyrażana jest poprzez wycofanie wargi dolnej oraz podniesiony ogon, przy jednoczesnym ułożeniu ciała w pozycji „ukłonu”. Agresywne bądź czujące zagrożenie Cyjony marszczą nas oraz odsuwają wargi w celu pokazania zębów. Co więcej ich ogon jest sztywny i ustawiony w pozycji pionowej lub poziomej. Kiedy się boją, ogon zwykle jest schowany pod brzuch a ich uszy płasko ułożone na czaszce. Jak widać więc ich mowa ciała jest bardzo zbliżona do mowy ciała psów domowych.

Pożywienie Cyjonów

Cyjony są aktywne głównie w dzień bądź o zmierzchu. Wtedy tez polują na swoje ofiary. Ich głównym punktem zainteresowania są ssaki kopytne, szczególnie zaś dzikie kozy, owce, jelenie. Zdarzają się również przypadki, kiedy większe stada Cyjonów atakują inne, zdecydowanie od siebie większe drapieżniki, takiej jak niedźwiedzie czy tygrysy. Prócz ssaków kopytnych Cyjony żywią się także małymi ssakami, takimi jak polne szczury czy zające. Czasem również sięgają po owady. Cyjony są wszystkożerne, więc w razie potrzeby potrafią zaspokoić głód również owocami. W niewoli często zdarza się, że sięgają po różnego rodzaju trawy górskie, zioła i liście. Robią to raczej dla przyjemności, a nie tak jak inne psowate w przypadku chorób. W razie potrzeby sięgają po padlinę, jednak jest to dość rzadkie.

Cyjon na kamieniu

Cyjony są niegroźne zarówno dla ludzi, jak i dla hodowlanych zwierząt. Chociaż lubią korzystać z okazji na zdobycie pożywienia, mają dużą niechęć do polowania na bydło hodowlane i ich potomstwo. Chociaż przestrzeń życiowa Cyjonów stale się pomniejsza głownie właśnie przez ekspansywne wypasanie bydła na terenach, na których zwykle żyją Cyjony, niemal nie zdarza się, by zwierzęta hodowlane były atakowane przez nie.

Przed wyruszeniem na polowanie Cyjony przechodzą dość skomplikowane rytuały społeczne. Polują głównie w dzień, w nocy głównie odpoczywają. Nocne polowania zdarzają się jedynie podczas księżycowych nocy. Cyjony, bowiem to psowate, które podczas polowania opierają się głównie na zmyśle wzroku. Choć nie biegają tak szybko, jak szakale czy lisy, też potrafią gonić swoją ofiarę przez wiele godzin. Podczas pościgu zwykle jeden lub kilka osobników przejmuje kontrolę nad ofiarami, podczas gdy pozostała część grupy utrzymuje się w stałej odległości i w razie potrzeby zamieniają się miejscami. Większość pościgów jednak jest dość krótkich, trwa zaledwie jakieś 500 metrów.Cyjony, bowiem często tak organizują pościg, że zaganiają swoje ofiary w pobliże wody, gdzie zwierzęta mają utrudnioną ucieczkę.

Rozmnażanie Cyjonów

Sezon godowy u Cyjonów zależy od tego, czy żyją w niewoli czy na wolności. U osobników żyjących w naturalnym środowisku przypada on na koniec października i trwa do stycznia. Natomiast w niewoli, na przykładzie moskiewskiego ZOO, trwa głównie w lutym. W przeciwieństwie do wilków, w stadzie Cyjonów jest zwykle więcej niż jedna samica rozpłodowa. Okres ciąży trwa około dwóch miesięcy, zwykle jest to 60-63 dni. W jednym miocie rodzi się od czterech do sześciu młodych. Tempo ich dojrzewania jest dużo szybsze niż u wilków. Pod tym względem Cyjon dziki pies azjatycki jest bardziej podobny do kojota. Szczenięta karmione są przez około dwa miesiące i przebywają wtedy głównie z matką w legowisku. W tym czasie matki karmione są przez innych członków stada. Opieka nad młodymi spoczywa na cały stadzie. Zwykle jest tak, że kilka osobników zostaje z młodymi, aby się nimi opiekować i chronić je, podczas gdy pozostała część stada udaje się na polowanie.

Cyjony dorastają dość szybko. Do wieku 3 miesięcy pozostają w miejscu urodzenia, jednak już, gdy ukończą pół roku polują na równi razem z dorosłymi osobnikami.

Cyjon ciekawostki

Angielska nazwa Cyjon, czyli dhole, ma azjatyckie korzenie, podobnie z resztą, jak sam gatunek. Wywodzi się ona z tureckiego słowa „deli”, co oznacza śmiały, lekkomyślny. Interesujące jest również to, że Dhole to także nazwa mitycznej bestii. Jednak bestia ta w ogóle wyglądem nie przypomina naszego Cyjona. Jest to, bowiem długi, obrzydliwy robak, który boi się promieni słonecznych.

Cyjon nieraz występuję w literaturze, jednak często pod wieloma różnymi nazwami. Przykładowo pojawił się w książce „Księga Dżungli” Rudyarda Kiplinga. Ukazywane są tam jako agresywne i krwiożercze zwierzęta, które pochodzą ze wzgórza. Są przyczyną rzezi wśród mieszkańców dżungli. Opisane są, jako żyjące w stadach liczących setki osobników groźni mordercy. Jak wiemy już nie jest to zgodne z prawda. Trudno powiedzieć, dlaczego pisarz wykorzystał Cyjony jako negatywnych bohaterów. Być może takie miał o nich wyobrażenie sugerując się ich określeniem, jako czerwone diabły.

Choć w przeszłości Cyjony występowały bardzo licznie na terenie niemal całej Azji, dziś są gatunkiem zagrożonym wyginięciem. Zostały wpisane na Czerwoną Listę Gatunków Zagrożonych stworzoną przez Międzynarodową Unię Ochrony Przyrody. Szacuje się, że obecnie na świecie uchowało się mniej niż 2 500 osobników.

Nazwy (również ludowe) to:  Cyjon, Cuon alpinus, dhole, czerwony diabeł, red devil, rakshur kukur, jungli rakshas, Jungli-kutta, Ram-kutta, Son-kutta, Ban-kutta, Rothund, Asiatische Wildhund, Pies diabeł, pies czerwony, Indian dziki pies.

Tagi artykułu: