Udostępnij ten artykuł.

Dojrzałość, cykle płciowe (u suk i samców) oraz optymalne terminy krycia cz.1

WYSTĄPIENIE PIERWSZEJ CIECZKI

Wystąpienie pierwszej cieczki uzależnione jest od rasy oraz od wieku suki. Zazwyczaj pojawia się ona, gdy suka osiąga dwie trzecie (2/3) swojej masy docelowej ciała. Tak mówi teoria, natomiast w praktyce jest różnie. Pojawienie się cieczki jest równoznaczne z dojrzałością płciową.

Niestety bywa tak, że stosowanie niektórych leków, może spowodować zaburzenia równowagi hormonalnej i opóźnić wystąpienie pierwszej cieczki u młodej suki.

Do grupy tych leków których należy unikać należą:

  1. hormony sterydowe u szczeniąt poniżej 6-12 miesiąca życia:
  2. progestageny – środki często stosowane u dorosłych suk jako antykoncepcja hormonalna :
  3. androgeny, czasem stosowane w celu poprawy przyrostów masy ciała u szczeniąt ras dużych, rozwoju mięśni i poprawy wytrzymałości;
  4. kortykosteroidy, powszechnie stosowane, w przypadku świądu, czy innych problemów skórnych. Mimo, iż krótkotrwałe stosowanie tych środków nie jest szkodliwe, należy jednak unikać długotrwałego leczenia (terapii) u młodych zwierząt.

Podobnie też, niektóre ŚRODKI PRZECIWGRZYBICZE (które służą  np. do zwalczania dermatofitów)  POWODUJĄ ZABURZENIA SYNTEZY HORMONÓW PŁCIOWYCH.

Niektóre grupy leków mają zdolność opóźnienia pojawienia się dojrzałości płciowej (czasowe skutki uboczne).

DERMATOFITY: Dermatofity są grzybami wielokomórkowymi powodującymi zakażenia skóry i jej wytworów zarówno u ludzi jak i zwierząt. Dermatofity w większości przypadków wytwarzają enzymy proteolityczne i keratolityczne, dzięki czemu wykorzystują keratynę zawartą w skórze i jej wytworach  jako źródło substancji odżywczych. W środowisku zewnętrznym, w korzystnych warunkach (sucho, umiarkowanie ciepło) ich zarodniki mogą przetrwać nawet do 4 lat. Wilgoć i wyższe temperatury skracają zaraźliwość zarodników.

Do dermatofitów należy m.in. Microsporum canis. Grzyb ten jest najczęstszą przyczyną grzybic powierzchownych u psów. W przypadku stwierdzenia grzybicy u psa, w 80% przypadków jest to grzybica wywołana przez grzyba z rodzaju M.canis. (WIKIPEDIA)

PIERWSZA CIECZKA

Pierwszą cieczkę, czasami ciężko zauważyć, ponieważ często jest krótsza w porównaniu do następnych cieczek. Zdarza się, że objawy takiej cieczki są słabo wyrażone (tzn. występuje niewielkie krwawienie lub istnieją słabo zaznaczone zmiany w zewnętrznych narządach rodnych), niektórzy nazywają to „cichą rują „.

Pozorny brak cieczki u młodej suki, przeważnie wiąże się z przeoczeniem pierwszej (niezauważonej) cieczki  (rui). Lekarz weterynarii na podstawie  wielkość sromu, może i potrafi zwykle określić, czy suka miała już cieczkę, czy nie.

POZORNY CYKL JAJNIKOWY

Pojawia się u młodych suk (choć nie zawsze) w okresie dojrzewania płciowego, przed pierwszym, prawdziwym cyklem jajnikowym. Można wtedy zaobserwować objawy charakterystyczne dla okresu przedrujowego, łącznie nawet z odruchem akceptacji samca, ale objawy te nagle wygasają i nie dochodzi do owulacji.

W większości przypadków, cieczki późniejsze przebiegają bez zakłóceń, prawidłowo z owulacją.

PIERWSZA CIECZKA I KRYCIE SUKI

Czy należy kryć przy pierwszej cieczce, czy też nie?

Przeprowadzano wiele badań na ten temat. Badania te dowiodły, że maksymalna płodność osiągana jest nie wcześniej niż w drugiej, trzeciej czy nawet czwartej cieczce, czyli w wieku około trzech lat, w zależności od rasy. Nie dowiedziono jednoznacznie, że krycie w pierwszej cieczce ma niekorzystny wpływ na zdrowie czy rozwój suki, zaleca się jednak, aby kryć i poczekać z kryciem co najmniej do drugiej cieczki (do drugiego cyklu).

DOJRZAŁOŚĆ PŁCIOWA U SAMCÓW I PŁODNOŚĆ

DOJRZAŁOŚĆ płciowa u samców oznacza moment w którym pojawiają się pierwsze plemniki w nasieniu, oraz zdolność do kopulacji.Nie oznacza ona zdolności do zapłodnienia i nie należy mylić tych dwóch pojęć.

Nasienie bardzo młodych psów zawiera bardzo małą ilość plemników. Które nie są bardzo ruchliwe. Musi upłynąć kilka miesięcy, aby nasienie osiągnęło odpowiednią jakość, co oznacza, że nie ma sensu używanie do rozrodu psów poniżej 6-12 miesięcy. U psów ras olbrzymich (molosów), dojrzałość płciowa, może zostać uzyskana w wieku dopiero 15-24 miesięcy (choć jest to sprawa osobnicza).

Koncentracja plemników w nasieniu u bardzo młodych psów jest niewielka, w związku z tym ocena takiego nasienia nie ma sensu i nie dostarcza informacji o przewidywanej płodności psa. Większość psów osiąga zdolność do produkcji męskich hormonów płciowych w wieku około 6 miesięcy. Psy zaczynają wtedy przejawiać zachowania seksualne, w tym odruchy kopulacyjne. Wielkość jąder stopniowo się powiększa i w wieku około 40 tygodni, pies jest już zdolny do ejakulacji. W tym czasie pies produkuje już wystarczającą ilość nasienia, aby uznać go za płodnego, natomiast jakość tego nasienia oraz ilość zawartych w nim plemników wzrasta stopniowo, aż do wieku około 12-15 miesięcy.

Psy ras dużych i olbrzymich osiągają dojrzałość płciową później, niż psy ras małych i średnich.

ZSTĘPOWANIE JĄDER

U płodów, jądra umieszczone są w jamie brzusznej, zaraz za nerkami. Jeszcze podczas  życia płodowego na skutek działania męskich hormonów płciowych, jądra zaczynają się przemieszczać, aby w momencie, gdy szczenięta przychodzą na świat, osiągnąć okolicę pachwinową. W większości przypadków jądra zstępują do moszny pomiędzy 10 a 40 dniem po narodzeniu (zależy od rasy). Jądra są bardzo małe i bardzo delikatne, a także potrafią „ wędrować „.

W wieku, w którym przypada termin pierwszych szczepień (po 6 tyg. życia – 8 tyg.) lekarz weterynarii powinien sprawdzić, czy jądra znajdują się w worku mosznowym (czyli na właściwym miejscu).

Okres pomiędzy 2-6 miesiącem życia, to okres w którym jądra które już zstąpiły do worka mosznowego, potrafią się i mogą się cofnąć z powrotem w okolicę pachwinową w wyniku skurczu mięśnia dźwigacza jądra, w odpowiedzi na niską temperaturę, stres, itp.

PRZEMIESZCZANIE JĄDER U PSÓW

WNĘTROSTWO (jedno lub obustronne) – występuje wtedy, gdy jedno lub oba jądra nie zstąpią do worka mosznowego przed 6 miesiącem życia.

Jądra mogą zostać zatrzymane w obrębie jamy brzusznej (wnętrostwo brzuszne) lub w okolicy pachwinowej (wnętrostwo pachwinowe) i w tym przypadku mogą znajdować się pod skórą, ale nie zstępują do worka mosznowego. Częściej występującymi przypadkami jest WNĘTROSTWO JEDNOSTRONNE, czyli dotyczące jednego jądra (w większości przypadków prawostronne), niż wnętrostwo obustronne (czyli dotyczące obu jąder). Wada ta jest najprawdopodobniej dziedziczna i psy takie należy wykluczyć z rozrodu. Wnętrostwo u psów rasowych jest istotną przyczyną, dla której psy takie nie mogą być wystawiane (wg regulaminu FCI) i dopuszczone do rozrodu.

Wnętrostwo to schorzenie i w związku z tym, tak jak każda choroba może mieć poważne konsekwencje dla zdrowia, ponieważ jądra, które nie zstąpiły prawidłowo, są około 10 razy bardziej narażone na rozwój nowotworu u dorosłego psa (średnio w wieku 5-6 lat).

Dlatego właśnie w takich przypadkach zaleca się i to zdecydowanie chirurgiczne usunięcie jąder w młodym wieku.

GRANICA WIEKU ZSTĘPOWANIA JĄDER U PSA

Otwór pomiędzy jamą brzuszną a moszną nazywany jest PIERŚCIENIEM PACHWINOWYM  i on zwykle zamyka się w wieku 6 miesięcy. Po ukończeniu tego wieku, wielkość jego ulega zmniejszeniu i nie jest już możliwe, aby jądra mogły zstąpić do worka mosznowego. W przypadku psów ras dużych i olbrzymich, u których pierścień zamyka się później, jądra mogą zstąpić do moszny w późniejszym wieku, nawet do roku.

CZĘSTOTLIWOŚĆ CYKLU RUJOWEGO

Przeciętnie u suk, niezależnie od rasy cieczka (ruja) występuje co sześć miesięcy. Istnieją jednak czynniki, które mogą wpływać na długość tych przerw. Należą do nich :

  • różnice rasowe - (odziedziczalność – wpływ genów na ujawnianie się cechy – częstości występowania cieczki szacuje się na 35 %, czyli jest to wartość istotna, oznacza to że suka z długim cyklem płciowym może przekazywać tę cechę na swoje potomstwo.
  • wpływ pory roku oraz wieku – środowisko czy klimat mogą wpływać na występowanie cieczki; w klimacie umiarkowanym, cieczka u większości suk pojawia się pod koniec zimy, czy na początku wiosny.

Częstość występowania cieczek zmniejsza się wraz z wiekiem suki, a objawy są mniej nasilone, tzw. „cicha ruja”; dlatego bardzo często zdarza się, że właściciel myśli, iż jego suka, nie ma już cieczki. Należy jednak pamiętać, że nawet bardzo stare suki mogą zostać matkami (lecz taka ciąża jest niebezpieczna dla życia suki i nienarodzonych maleństw); bardzo ważne jest zatem, aby uważać, gdy objawy cieczki są pozornie niezauważalne, a suka przebywa z samcem;

  • wpływ zachowań socjalnych – jeżeli suki żyją w grupie, to mogą synchronizować swoje cykle płciowe, bardzo często zgodnie z rytmem wyznaczanym przez sukę dominującą. Synchronizacja cyklu płciowego, jest to cecha, która prawdopodobnie została odziedziczona po przodkach, lecz niestety stanowi niedogodność dla hodowców, dla których problemem staje się sprzedanie szczeniąt pochodzących z kilku, urodzonych w tym samym czasie miotów.

Z drugiej strony suki które są bardzo podporządkowane mogą w ogóle nie mieć cieczek. Zjawisko to związane jest najprawdopodobniej z działanie feromonów wydzielanych przez sukę dominującą. Czasami okazuje się koniecznością usunięcie suki dominującej z   grupy, aby przywrócić prawidłowe cykle płciowe.; właściwie nie ma metody na synchronizację cieczek, można odizolować suki podporządkowane  lub zapobiegać występowaniu cieczki u suki dominującej lub zgodzić się na to, „co nam dyktuje los”

  • wpływ leków -  niestety bardzo wiele leków powoduje zmniejszenie częstotliwości lub całkowite zahamowanie występowania cykli płciowych, należą do nich:
  1. sterydy ( progestageny stosowane do przesunięcia terminu cieczki
  2. kortykosteroidy stosowane przy chorobach skóry
  3. sterydy anaboliczne stosowane przy zaburzeniach wzrostu
  4. pewne leki przeciwgrzybicze

REGULARNOŚĆ CIECZEK

Dla nas, jako właścicieli czy hodowców najważniejsza jest REGULARNOŚĆ CYKLI PŁCIOWYCH. Jeżeli u suki, która do tej pory miała regularne cieczki nagle cieczki zaczynają pojawiać się zbyt często albo nieregularnie może to wskazywać na zaburzenia ze strony jajników albo na zaburzenia hormonalne. Powinniśmy jak najszybciej skontaktować się z lekarzem weterynarii, zwłaszcza wtedy, gdy suka jest jeszcze w wieku rozrodczym, ponieważ może wskazywać to na niepłodność.

Bardzo dobrym i przydatnym sposobem jest odnotowywanie dat rozpoczynania cieczek, niezależnie od tego, czy suka ma być kryta, czy też nie. Przede wszystkim jest to pomocne przy planowaniu krycia, ale również informacje te mogą być bardzo istotne dla lekarza weterynarii w przypadku choroby czy niepłodności.

Zapraszamy do lektury 2 części artykułu Dojrzałość, cykle płciowe (u suk i samców) oraz optymalne terminy krycia.

Autor : Beata Kaczorowska

Bibliografia:

1/Poradnik dla Hodowców

2/ WIKIPEDIA – hormony u suk Dojrzałość, cykle płciowe (u suk i samców) oraz optymalne terminy krycia ,Dojrzałość, cykle płciowe (u suk i samców) oraz optymalne terminy krycia

Tagi artykułu: