Zobacz także:
Nie ulega wątpliwości, że kolor szaty, jej długość, gęstość i rodzaj są cechami uwarunkowanymi genetycznie. Oczywiście, nie należy umniejszać przyczyn środowiskowych, które również wpływają na jakość i ostateczny wygląd włosa. Psy, które spożywają pokarm o niskiej wartości odżywczej mogą cierpieć z powodu wypadania włosów, bądź też okrywa włosowa może znacznie szybciej spłowieć. W artykule zajmiemy się jednak kwestiami genetycznymi i sposobem dziedziczenia barwy włosa. Wszelkie dywagacje na temat wpływu jakości życia zwierzęcia na stan jego sierści nie pozostają, zatem w orbicie naszych zainteresowań i absolutnie je omijamy.
Dziedziczenie koloru sierści u psów - eumelanina i feomelanina
W okrywie włosowej psów występuje melanina (naturalny barwnik), który nadaje sierści określony kolor. Wyróżniamy dwa rodzaje melaniny: eumelanina i feomelanina. Eumelanina jest odpowiedzialna za nadawaniu sierści barwy brązowej i czarnej. Feomelanina odpowiada za sierść rudą i żółtą. Zarówno eumelanina jak i feomelanina wytwarzane są przez melanocyty. Kolorowe pigmenty zaczynają odkładać się na strukturze włosowej już w okresie prenatalnym- owo odkładanie trwa aż do śmierci zwierzęcia. Bardzo rzadko dochodzi do sytuacji, w której proces formowania pigmentu ulega gwałtownej zmianie. Mamy wówczas do czynienia ze strefowym zabarwieniem sierści, które w kynologii nosi nazwę zabarwienia dzikiego.
Dziedziczenie koloru sierści u psów - jak psy dziedziczą umaszczenie?
Psy to organizmy diploidalne, co oznacza, że w każdej komórce ich ciała zawarta jest para chromosomów. Jeden chromosom pochodzi od matki, drugi zaś od ojca. Zgodnie z pierwszym prawem Mendla (czyli prawem czystości gamet. Gameta - komórka rozrodcza) każda komórka rozrodcza zawiera po jednym allelu każdego genu. Komórki rozrodcze łączą się i tworzą nowy organizm, który posiada dwie wersje tego samego genu. Pies, który posiada dwa, jednakowe allele danego genu, jest nazywany homozygotą. Jeżeli zaś w danym miejscu w chromosomach występuje dwa, odmienne allele, mówimy o heterozygocie. Część alleli jest dominująca względem innych (recesywnych), co oznacza, że cecha, która jest weń przenoszona, ujawni się zarówno w homozygocie jak i heterozygocie. Allele recesywne ujawniają się tylko w niektórych przypadkach w homozygocie.
Dziedziczenie koloru sierści u psów
Jako, że istnieje wiele teorii tłumaczących schemat dziedziczenia koloru włosa u psów, powołamy się na tę, która zyskała najwięcej zwolenników. W zgodzie z powszechnym twierdzeniem, u każdego psa występuje 9 loci genów, które posiadają sumarycznie 29 alleli. Locus to określone miejsce w obszarze chromosomów. Na potrzeby genetyki przyjmuje się istnienie Locusów A, B, C, D, E, G, M, P, S.
Locus A jest zasadniczo odpowiedzialny za jednolitą barwę włosa, równomierny rozkład pigmentu na całym ciele czworonoga, strefowy rozkład eumelaniny i strefowe rozmieszczenie danego pigmentu. Allele odpowiedzialne za zachowanie jednolitej barwy włosa występują u takich ras jak Labradory, Nowofunlandy i Golden Retrivery. Owczarek niemiecki wilczasty i Siberian husky to psy, u których możemy stwierdzić obecność allela odpowiedzialnego za strefowy rozkład pigmentu.
Locus B ma wytwarzać eumelaninę czarną, bądź brązową i występuje u wszystkich psów o czarnym umaszczeniu.
Locus C mówi o występowaniu pigmentu w stopniu ograniczonym, bądź pełnym. Poszczególne allele mogą prowadzić do rozjaśnienia feomelaniny do barwy kawowej. Osobniki z tej grupy mogą być również całkowicie pozbawione pigmentacji, co prowadzi do uzyskania białego umaszczenia.
Locus D ma formować pigment. Oprócz tworzenia pigmentu odpowiada również za tworzenie czarnej maski (czarną maskę posiadają przykładowo Dogi niemieckie czy Mastino napoletano).
Locus E transmituje uformowany pigment. Pigment może być przenoszony na całe ciało czworonoga, bądź też na określone fragmenty. Skutkiem tego uzyskujemy maść pręgowaną.
Locus E odpowiada także za rozjaśnienie maści czarnej do szarej - wraz z wiekiem czworonoga.
Locus G zawiaduje rozjaśnianiem, bądź utrzymywaniem intensywności pigmentu. Wraz z wiekiem sierść psa może płowieć i nabierać charakterystycznej, srebrnej barwy.
W Locusie M znajdują się informacje o powstawaniu plam na okrywie włosowej psa.
Locus P jest odpowiedzialny za pigmentację i redukcję eumelaniny.
W Locusie S znajdują się zaś informacje odnośnie do powstania białych plam.
Locus T odpowiada za czysto białe łaty - dobrym przykładem działania tego locusa jest Dalmatyńczyk.
Locus R nie zostanie szerzej omówione, gdyż jego istnienie zostało poddane w wątpliwość przez większość badaczy.