Co to jest frisbee? Frisbee to określenie tzw. latającego dysku, czyli zabawki używanej w sporcie i rekreacji. Nazwa „frisbee” jest zastrzeżonym znakiem towarowym firmy Wham-O, dla produktów opartych na pomyśle Amerykanina Freda Morrisona.
Typowe frisbee ma kształt talerza o średnicy ok. 20–25 cm i jest wykonane z tworzywa sztucznego. W zależności od zastosowań, frisbee mogą się znacznie różnić rozmiarem, ciężarem, twardością materiału i innymi parametrami, co wpływa na zachowanie się frisbee w locie. Frisbee lata w powietrzu dzięki sile nośnej, wytwarzanej przez różnicę ciśnienia powietrza nad i pod dyskiem. Jego ruch obrotowy, podobnie jak to się dzieje w przypadku bumerangu, stabilizuje lot. Dzięki temu, rzucone frisbee może przelecieć nawet kilkaset metrów. Zabawa z frisbee polega na jego rzucaniu i łapaniu. Obecnie funkcjonuje wiele przyjętych gier sportowych z użyciem tej zabawki, najbardziej znane to m.in.: disc golf, freestyle frisbee, ultimate frisbe oraz gogfrisbee.
Co to jest dog frisbee? Dogfrisbee to jedna z najbardziej znanych dyscyplin sportowych, w której uczestniczą psy. To sport polegający na rzucaniu dyskiem frisbee przez człowieka i chwytaniu go przez psa. Dogfrisbee nie jest jednak wcale takie proste, wyróżnia się bowiem nawet kilka dyscyplin sportowych z udziałem psów i frisbee (występuje kilka odmian dogfrisbee), m.in. są to:
· Super mini distance – nazywany też mini distance, w którym pies aportuje dysk frisbee na specjalnie wyznaczone do tego celu pole. Strefa łapania jest podzielona na pola, z których każde jest punktowane inaczej. Im dalej rzucimy dysk frisbee, tym więcej punktów otrzyma pies (jeśli złapie dysk oczywiście). Dodatkowo pies otrzymuje 0,5 pkt., gdy złapie dysk z oderwanymi od podłoża wszystkimi czterema łapami. Maksymalny czas na wykonanie tej konkurencji wynosi 90 sekund;
· Timetrial – konkurencja polegająca na wykonaniu dwóch 20-metrowych rzutów dyskiem frisbee, które muszą zostać złapane przez psa w jak najkrótszym czasie;
· Long distance – konkurencja polegająca na wykonaniu jak najdłuższego rzutu dyskiem frisbee, który musi złapać pies;
· Freestyle – to najpopularniejsza konkurencja dog frisbee. W tej konkurencji dozwolone są różne techniki rzutów, a pies może stosować różne chwyty dysku frisbee, a wszystko jest zebrane w zgrabny układ z muzyką. Podczas występu przewodnik psa rzuca maksymalnie 10 talerzykami frisbee, a czas konkurencji to nie więcej niż 2 minuty. Liczy się zarówno skuteczność, jak i zgranie danej pary, oraz technika i ilość rozmaitych rzutów. W skład takiego występu wchodzą odbicia od ciała przewodnika (vaults), przeskoki przez ciało (overs), salta (flips), oraz rożne inne elementy wśród których są np.: multiple, dog catch, zigzak, passingitp. Freestyle jest podzielony na dodatkowe konkurencje: open (dla zaawansowanych),starters (dla początkujących) oraz young dog (dla psów od 9-18 miesięcy, w tej konkurencji zabronione są wysokie skoki, salta i odbicia frisbee od ciała);
· Dog dartbee – konkurencja polega na rzucaniu talerzyka frisbee tak, aby pies złapał go w odpowiedniej strefie. Konkurencja ta jest bardzo podobna do popularnych „rzutek”.
Historia dogfrisbee. Historia frisbee ma korzenie cukiernicze. Pierwsze wzmianki pochodzą z końca XIX wieku, kiedy w Connecticut (USA), William Russell Frisbie nazwał swą piekarnię „The Frisbie Company”. Jego piekarnia specjalizowała się w produkcji tradycyjnych amerykańskich ciast, wypiekanych w płaskich metalowych formach i sprzedawanych między innymi studentom amerykańskich uczelni. Pomysłowi żacy szybko odkryli alternatywne zastosowanie tychże foremek i rzucając nimi, zapoczątkowali niesamowitą zabawę nazywaną „frisbee”. Zabawę z frisbee wymyślili więc zwykli amerykańscy studenci, rzucając metalowymi foremkami po ciastach. W 1948 r. Fred Morrison i Warren Francioni zaczęli produkować plastikowe dyski, które wyparły pierwowzory, czyli piekarnicze metalowe foremki. Wtedy frisbee stało się oficjalną zabawką. W 1955 r. odsprzedali swój pomysł firmie Wham-OManufacturing z Kalifornii, która w 1959 r. oficjalnie opatentowała zabawę „frisbee”.
W latach sześćdziesiątych XX wieku frisbee ewoluowało z poziomu zabawki do rangi sportu, zdobywając szerokie rzesze fanów. Wkrótce potem firma Wham-Ozostała przejęta przez największego w USA producenta zabawek, czyli firmę Mattel, która do dziś jest właścicielem znaku towarowego „frisbee”.
Dysk frisbee szybko stał się przedmiotem używanym do różnych gier, a nawet sportów. Takim sportem jest między innymi także dogfrisbee. Historia dogfrisbee jest dosyć fascynująca dzięki swojej przypadkowości i spontaniczności. Ten sport z udziałem psów ma ponad 30 - letnią historię. W języku angielskim jest szerzej znany jako „frisbee dog”, lub pod bardziej ogólną nazwą „disc dog”. Uprawianie tego sportu z udziałem psów także rozpowszechnił amerykański student z Ohio Alex Steinw 1974 roku, który zaczął grać dyskiem frisbee ze swoim chartem angielskim rasy whippet, o wdzięcznym imieniu Ashley (imię powstało w skojarzeniu do maści psiaka, w kolorze popiołu (ang. „ash” = popiół). Alex pewnego razu zaobserwował zainteresowanie swojego psa dyskiem frisbee podczas gry w parku i tak wpadł na pomysł, by nauczyć psa łapać dysk. Aleks dobrze wyszkolił swojego przyjaciela. Zdarzyło się potem w czasie meczu baseballu między Los Angeles Dodgers oraz Cincinnati Reds, że Alex i jego pies Ashley wybiegli w przerwie meczu na boisko i dali świetny popis. Alex rzucił swojemu psu kilka dysków, które pies bardzo zręcznie złapał, zadziwiając tym cały tłum obecny na meczu, ponieważ biegł przy tym z prędkością 35 mil na godzinę (56 km/h) i skakał na wysokość 9 stóp (2.7 m) w powietrzu. Wszystko to było przekazywane na żywo przez kamery lokalnej telewizji, dzięki czemu niezwykłe umiejętności Ashley’a zrobiły duże wrażenie na opinii publicznej, oraz wzbudziły oficjalne zainteresowanie możliwością uprawiania tego nowego sportu wraz z psami. Potem w dość krótkim czasie pomysł tego psiego sportu podchwycili Japończycy. Natomiast w Europie historia dogfrisbee ma młodsze korzenie, gdyż zadomowiło sie ono tu dopiero w latach dziewięćdziesiątych XX wieku. Najpierw stało się popularne w Niemczech, a następnie w Holandii i Belgii. Potem swoją popularnością opanowało resztę krajów europejskich.
Obecne dogfrisbee. Pomiędzy ludzkim, i psim frisbee występują istotne różnice, zarówno w kwestii regulaminów, jak i używanego sprzętu. Do uprawiania ludzkiego frisbee używa się dysków takich firm jak np. Discraft czy Wham-O, posiadających w swej ofercie także dyski dla psów. Jednak te używane do gry wyłącznie przez ludzi, charakteryzują się innymi parametrami technicznymi. Przede wszystkim są cięższe i twardsze od talerzy frisbee dla czworonogów. Dysk dla psów charakteryzuje się także większą plastycznością, która powoduje, że przypadkowo złapany w pozycji zgiętej, nie pęknie, a po wypuszczeniu, bardzo szybko wróci do swojej pierwotnej formy. Co ciekawe, we frisbee ludzkim, doskonale sprawdzają się psie dyski, gdyż posiadają równie dobre parametry lotne.
Niezwykle istotne jest, aby trenując z psem zawsze używać tylko i wyłącznie specjalnych dysków dla psów. W przeciwnym razie można doprowadzić do różnego rodzaju kontuzji psa (np. skaleczenia języka, zranienia pyska lub oka), bądź szybko zniechęcić zwierzę do wspólnej zabawy. Pies zamiast łapać i karnie oddawać frisbee swojemu panu, będzie je szarpał i gryzł.
Na świecie istnieje kilka organizacji posiadających swoje własne regulaminy sportowe, np. USSDN czy UFO. W Polsce jednak zdecydowana większość zawodów rozgrywana jest wg zasad USDDN, gdzie mamy 5 wyżej wymienionych odmian dogrfisbee (m.in. long distance, czy freestyle frisbee). Co jakiś czas organizowany jest także long distance według reguł Quadruped, lub timetrial według reguł Skyhoundz. Organizacje te dopuszczają używanie w wymienionych konkurencjach różnego rodzaju dysków, w każdym razie niemal zawsze można korzystać z fastbacków firm Wham-O lub Hyperflite.
Od maja 2006 r., w Polsce rozgrywane są zawody z cyklu Dog Chow Disc Cup, rozgrywane według regulaminu USDDN. To największa i jak dotąd jedyna cykliczna impreza dogfrisbee w Polsce, skupiająca z roku na rok coraz większą liczbę startujących teamów. Rozgrywane są w dwóch konkurencjach: Dogfrisbee (w kategoriach: Young Dog, Starters, Freestyle Division) i Super Mini Distance (Super-Pro Toss & Fetch).
Polskie teamy z sukcesami startują również na arenie międzynarodowej. Pierwszy start odbył się na Mistrzostwach Holandii w Sevenum w 2005 r. Jedynym zespołem reprezentującym Polskę była para, w której wystąpił pies rasy border collie. Nasi zawodnicy w prestiżowej klasie Open zajęli 5 miejsce. W Mistrzostwach Europy z 2008 r. ta sama para zajęła 3 miejsce w kategorii Open i zakwalifikowała się do Mistrzostw Świata. Inna para zajęła wtedy 3 miejsce (również z border collie) w Super Pro Toss & Fetch, oraz miejsca na podium w Long distance i Dogfrisbee Young Dog. Z sezonu na sezon Polacy coraz liczniej startują w zawodach w całej Europie i odnoszą przy tym coraz większe sukcesy.
Konkurencja dogfrisbee zawiera dwie rundy programu dowolnego, w którym zawodnicy (człowiek i pies) wykonują układ z podkładem muzycznym, zawierający pewną liczbę standardowych i oryginalnych figur i trików. Znana i podstawowa figura to passing, czyli wykonane kolejno rzuty, przy których pies goniąc talerz, przynajmniej dwa razy musi przebiec blisko swego pana w linii prostej. Inne to np. directional distance movements – circle outrun i zigzag, polegające na czterech kolejnych złapaniach dysków, wykonanych na wytyczonej przestrzeni oraz w zaplanowanej odległości i po określonej ścieżce (koło lub litera Z). Bardzo widowiskowymi elementami są overy (pies łapie frisbee przeskakując przez jakąś część ciała człowieka), vaulty (pies odbija się od ciała zawodnika) oraz dog catch'e (pies łapie dysk w locie, lądując w objęciach występującego z nim człowieka). Do elementów obowiązkowych należą także figury zawierające elementy posłuszeństwa i/lub tańca z psem. Sędziowie przyznają punkty na podstawie różnorodności i jakości wykonania rzutów, sposobu, w jaki zespół wykorzystuje przestrzeń, jakości współpracy psa z człowiekiem oraz liczby chwyconych przez psa dysków.
Drugim elementem konkurencji dogfrisbee, jest 90-sekundowa runda Toss and Fetch, polegająca na obowiązkowym przerzuceniu dysku nad polem podzielonym na strefy o długości 10 jardów (9,14 m) i złapaniu go przez psa. Liczba zdobytych punktów zależy od miejsca, w którym pies go złapie. Liczy się jednak pięć najlepszych złapanych rzutów. Natomiast Super Mini Distance to dwie rundy Toss and Fetch.
Modele najczęściej używanych w dog frisbee dysków to: Wham-O Fastback(108 g), Hyperflite Competition Standard (98 g), Hero Extra-235 (105 g), Hyperflite Jawz(130 g), Wham-O Eurablend(130 g), Hero SuperHero (136 g), Hyperflite FrostBite (105 g), Hyperflite SofFlite (100 g). Większość tych dysków produkowanych jest także w wersjach o mniejszych rozmiarach, przeznaczonych dla psów młodych i mniejszych ras. Te mniejsze modele mają małą średnicę (ok. 17 cm, w porównaniu do standardowych o średnicy ok. 23 cm) i są lżejsze (ok. 70 g). Dla psów wyjątkowo małych są też mini dyski, o średnicy wielkości piłki tenisowej. Ogólnodostępne są także dyski szmaciane, które nadają się do rzucania tzw. rollerów czy szarpania się z psem i są szczególnie polecane do rozpoczęcia nauki gogfrisbee ze szczeniakami. Wymienione dyski nie są jednak raczej ogólnodostępne w sklepach zoologicznych. Kupić je można głównie podczas zawodów frisbee, lub w sklepach internetowych.