Czym jest kufa?
Kufa jest częścią głowy psa. Kufa to inaczej pysk, czyli przednia część głowy psa, obejmująca tzw. trzewioczaszkę, czyli część przednią czaszki psa (inaczej mówiąc – pyskową część czaszki). U wielu ras psów kufa jest wyraźnie oddzielona od pozostałej części głowy, czyli mózgoczaszki. Linię podziału między kufą a pozostałą częścią czaszki stanowi tzw. przełom czołowo-nosowy, nazywany stopem. Kufa jest ponadto zakończona tzw. truflą, czyli nosem, a raczej jego końcową, zewnętrzną częścią. W trufli mieszczą się narządy powonienia. Długość kufy jest u psów czynnikiem decydującym o tzw. indeksie cefalicznym głowy, określającym szczególne cechy różnych ras psów.Długość kufy znacząco wpływa na zgryz u psów. W przypadku kufy krótkiej, jaka występuje w czaszkach brachycefalicznych, najczęściej występuje przodozgryz. Natomiast u ras, u których przodozgryz jest prawidłowy, wymogiem jest z kolei, aby przy zamkniętym pysku zęby nie były widoczne.
Budowa anatomiczna kufy, jako trzewioczaszki
W skład kości czaszki (łac. cranium) wchodzą: szczęka (zwana też kością szczękową, łac. maxilla s. os maxillare), kość siekaczowa lub międzyszczękowa (łac. os incisivum s. intermaxillare), kość nosowa (łac. os nasale), kość ciemieniowa (łac. os parietale), kość łzowa (łac. os lacrimale), kość jarzmowa (łac. os zygomaticum), kość podniebienna (łac. os palatinum), kość skrzydłowa (łac. os pterygoideum), lemiesz (łac. vomer), kość skroniowa (łac. os temporale), kość klinowa (łac. os sphenoidale) oraz żuchwa (łac. mandibula). Na granicy mózgoczaszki i trzewioczaszki leży kość sitowa (łac. os ethmoidale). Najbardziej ku tyłowi położoną kością czaszki, jest kość potyliczna (łac. os occipitale). W skład mózgowioczaszki (łac. neurocranium) wchodzą więc kości otaczające mózg (ośrodkowy układ nerwowy), czyli puszka mózgowa z otworem potylicznym i oczodołami. Kość ciemieniowa (łac. os parietale) oraz międzyciemieniowa (łac. os incae tripartitium, lub os interparietale, zwana też kością Inków), wraz z kością czołową (łac. os frontale) tworzą z kolei sklepienie mózgoczaszki. W skład trzewioczaszki (łac. viscerocranium lub splanchnocranium), czyli kufy wchodzą kości otaczające pozostałe narządy głowy: szczęka, kość siekaczowa lub międzyszczękowa, kość nosowa, kość ciemieniowa i żuchwa. Najbardziej wysuniętą ku przodowi jest tu tzw. kość międzyszczękowa, na której zlokalizowane są siekacze górne. Kość ta stanowi jednocześnie część podniebienia twardego.
U psów występują trzy odmienne typy budowy czaszki w zależności od długości kufy:
- dolichocefaliczna – z wyraźnie wydłużoną kufą, czyli przednią częścią czaszki zwaną też trzewioczaszką, występuje u ras takich jak np. charty lub owczarki collie;
- mezocefaliczna – z kufą średniej długości, występuje u rak takich jak np. owczarek australijski, cocker spaniel i wyżeł.
- brachycefaliczna – z krótką kufą, występuje u ras takich jak np. mops, pekińczyk, czy tez buldog angielski. Niektóre rasy, jak Lhasa apso, u którego kufa jest krótka ale szpiczasta, nazywane są "częśćiowo brachycefalicznymi"
Morfologia, czyli budowa zewnętrzna kufy
W budowie zewnętrznej, czyli morfologicznej kufy wyróżnia się takie elementy, jak: stop, nos czyli trufla, grzbiet nosa, fafle i policzki.
Stop to inaczej przełom czołowo-nosowy i krawędź czołowa, oddziela trzewioczaszkę od mózgoczaszki. W kynologii oznacza on zatem miejsce na górnej powierzchni głowy psa, w którym czoło przechodzi w kufę, a dokładniej w grzbiet nosa. U niektórych ras psów stop jest wyraźnie zaznaczony (wyrazisty, np. u pointerów i wyżłów, u buldogów), natomiast u innych jest tylko zaznaczony (większość ras psów). Są też rasy, u których nie jest zaznaczony, a jego linia jest wtedy płynna i bez wyraźnego załamania (np. u charta rosyjskiego borzoja lub airedale terriera). Często jest też widoczna płciowa różnica w wyglądzie psiego stopu (to tzw. dymorfizm płciowy) i wtedy suki mają z reguły łagodniejszą linię stopu, w stosunku do samców.
Nos jest na zewnątrz widoczny jako tzw. trufla, czyli ujście dwóch kanałów nosowych. Trufla jest zawsze wilgotna i ma z reguły kolor czarny. Wewnątrz nosa jest tzw. jama nosowa (łac. cavum nasi), która stanowi początkowy odcinek dróg oddechowych. W jamie nosowej ma również miejsce ocena wdychanego przez zwierzę powietrza, które pies analizuje pod względem zapachowym. W jamie nosowej powietrze także ogrzewa się, nawilża i oczyszcza. Psi nos w pewnym stopniu uczestniczy również i w wydawaniu dźwięków.
Budowa kufy u psa
Grzbiet nosa łączy trzewioczaszkę czyli kufę, z mózgoczaszką. Grzbiet nosa może być długi, jak np. u chartów, lub krótki, jak np. u mopsa, może też być prosty lub garbaty, czy wklęsły jak np. u boksera, albo nawet mocno zadarty, jak np. u pekińczyka, czy u niektórych małych ras spanieli. Wyraz całej głowy psa bywa też zależny od tego, czy nasada nosa psa jest pod oczyma wypełniona, czy też wątła i bardziej wklęsła.
Fafle to inaczej górne wargi psa. Fafle zawsze są bardziej lub mniej wydłużone do dołu, biegnąc wzdłuż psiej kufy. Powoduje to nadmiar skóry tworzącej wargi. Im występuję dłuższe i bardziej wiszące fafle u danej rasy psa, tym psy takie będą bardziej rozchlapywać wodę i płynny pokarm podczas jedzenia i picia, a także bardziej się ślinią. Należy pamiętać, że fafle są bardzo podatne na zadrapania i skaleczenia.
Policzki to części kufy zlokalizowane w środku trójkąta tworzonego pomiędzy końcem pyska, okiem i żuchwą. Pod powłoką skórna policzka znajduje się kość jarzmowa (łac. os zygomaticum) czaszki. Policzek psa jest odpowiednikiem naszego ludzkiego policzka.