Definicja kynologii. Z greki kýon oznacza „pies”, co w dopełniaczu to kynós. Natomiast logos oznacza słowo „nauka”. Tłumaczenie całości to zatem – nauka o psach.
Według powszechnie cytowanego i znanego słownika wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych autorstwa Władysława Kopalińskiego, „kynologia to nauka o psie, jego hodowli i tresurze". W tej definicji jest zawarte zarówno stwierdzenie ogólne, dotyczące nauki o psie, jak i uszczegóławiające, dotyczące hodowli i tresury psa. Wielu specjalistów w dziedzinie kynologii uważa jednak, że obecnie definicja w takim ujęciu jest już przestarzała i niewystarczająca i trudno się dziś z nią w pełni zgodzić. Zaznaczają oni także, że czym innym jest chów i czym innym jest hodowla, podobnie jak tresura i wychowanie. Uważają też, że w definicji tej nastąpiło zawężenie pojęcia kynologii, do dwóch pojęć „hodowla” i „tresura”, co sugeruje albo wąskość tego pojęcia (czemu przeczy pierwsza część definicji – „to nauka o psie”), albo też nadaje akurat tym dwu aspektom nadmierne znaczenie. Dlatego też w definicji kynologii powinno się uwzględnić zarówno aspekt „pies jako zwierzę” (z punktu widzenia choćby biologii czy weterynarii), jak też i szerokie spektrum jego związku z człowiekiem.
W swojej wymowie definicyjnej i znaczeniu, aktualnie kynologia powiązana jest więc najbardziej z takimi naukami jak: biologia (w tym zwłaszcza z takimi jej dziedzinami jak genetyka, fizjologia, anatomia i etologia) oraz weterynaria.
Przyjąć więc należy, iż kynologia obejmuje wszystkie zagadnienia innych nauk, które pośrednio lub bezpośrednio odnoszą się do psa, jak również bada związki pomiędzy nimi, bazując na psie jako podmiocie i przedmiocie tych badań. Takie ujęcie definicji kynologii przesądza o tym, że kynologia to odrębna dziedzina wiedzy, nie zaś sztucznie wyodrębnione zagadnienia innych nauk.
W węższym ujęciu – kynologia zajmuje się całokształtem zagadnień związanych z psem rasowym. Szereg tych zagadnień to jednak są zagadnienia umowne, dlatego też powstało wiele organizacji prowadzących prace badawcze z dziedziny kynologii i propagujących swe osiągnięcia poprzez regulowanie hodowli psów rasowych (np. system ocen hodowlanych), tworzenie i modyfikację wzorców ras psów i inne formy (np. publikacje prasowe, kluby przyjaciół ras itp.).
Stowarzyszenia kynologiczne
Na świecie działa wiele stowarzyszeń kynologicznych. W obrębie danego kraju są to stowarzyszenia kynologiczne regionalne i krajowe. Część z nich zrzeszonych jest w federacjach międzynarodowych. Największe z nich to Fédération Cynologique Internationale (FCI, Międzynarodowa Federacja Kynologiczna), Federación Canina Internacional (F.C.I.), ACE (Association Cynologique Europeenne Europejskie Stowarzyszenie Kynologiczne) oraz UCI (United Kennel Clubs International). Także w Polsce działają stowarzyszenia kynologiczne, jest ich kilka, m.in.: Związek Kynologiczny w Polsce (ZKwP, będący członkiem FCI), Polska Federacja Kynologiczna (PFK, będąca członkiem F.C.I.) oraz Polski Klub Psa Rasowego (PKPR, będący członkiem ACE). W Stanach Zjednoczonych także działają organizacje kynologiczne – m.in. AKC (American Kennel Club), UKC (United Kennel Club), oraz CKC (Canadian Kennel Club).
Międzynarodowa Federacja Kynologiczna FCI (Fédération Cynologique Internationale) ma swoją siedzibę w Belgii. Jest to nadrzędna jednostka dla głównych organizacji kynologicznych w Europie, Azji, Afryce, Ameryce Środkowej i Południowej, Australii, Nowej Zelandii. Wyjątkiem są m.in. USA, które nie należą do FCI, posiadają jednak wiele własnych organizacji kynologicznych (np. AKC, UKC), oraz Wielka Brytania, posiadająca Kennel Club in the United Kingdom KC (UK). FCI nie należy mylić z F.C.I. (Federación Canina Internacional). FCI zrzesza 80 członków i tzw. partnerów kontraktowych. Posiada szereg struktur wewnętrznych takich jak m.in. Komisja Standardów (wzorców) zajmująca się opracowywaniem i kodyfikacją wzorców FCI (standardów FCI), a więc szczegółowymi opisami cech danej rasy psów z podaniem numeru, pod którym występuje ona w rejestrach FCI. Należy jednak wiedzieć, że nie wszystkie rasy posiadają wzorce zatwierdzone przez FCI, określa się je jako tzw. "rasy nie uznawane"). FCI patronuje też Międzynarodowym Wystawom Psów Rasowych w krajach członkowskich, zawodom agility i innym przedsięwzięciom z udziałem psów rasowych. Prowadzi repertorium hodowli psów rasowych (wykaz akt).
Federación Canina Internacional (F.C.I.) to międzynarodowa federacja kynologiczna z siedzibą w Hiszpanii, czyli organizacja skupiająca stowarzyszenia kynologiczne z całego świata, m.in. z: Hiszpanii, Niemiec, Chin, Rosji, Polski, Kanady, USA, Meksyku, czy też Filipin. Nie należy jej mylić z Międzynarodową Federacją Kynologiczną FCI.
Europejskie Stowarzyszenie Kynologiczne ACE (Association Cynologique Europeenne) to międzynarodowa organizacja kynologiczna, skupiająca 7 organizacji kynologicznych o zasięgu krajowym, niewchodzących w skład wyżej opisanego FCI. Założono ją w 1994 r. przez stowarzyszenia kynologiczne Belgii, Danii, Norwegii i Szwecji, z inicjatywy belgijskiego klubu kynologicznego (Kynos Club Belge). Było także kilka organizacji założycielskich. Celem ACE jest działanie na rzecz psów rasowych, uznawanie ras, uprawianie sportu z psami oraz utrzymywanie stosunków pomiędzy organizacjami członkowskimi. ACE uznaje niektóre rasy nieuznawane przez FCI (np. jack russel lterrier, scania terrier i american bulldog).Obecnie członkami ACE są organizacje z: Danii, Niemiec, Norwegii, Szwecji, Litwy, Islandii oraz Polski Klub Psa Rasowego (PKPR) z Polski.
United Kennel Clubs International to międzynarodowa organizacja kynologiczna, mająca siedzibę w Niemczech, powstała w 1976 r., zrzeszająca organizacje kynologiczne z 15 krajów. Obecnie członkami UCI są: Austria, Belgia, Niemcy, Bułgaria, Kanada, Czechy, Łotwa, Litwa, Rosja, Słowacja, Szwajcaria, Ukraina, USA, Węgry, Kazachstan,.a także Polska (Związek Hodowców Psów Rasowych ZHPR). Wyniki wystaw organizowanych przez UCI są uznawane m.in. przez organizacje zrzeszone w ACE.
Związek Kynologiczny w Polsce (ZKwP) to organizacja zrzeszająca hodowców i miłośników psów, powołana 29.07.1938 r., zaś po II wojnie światowej reaktywowana 05.05.1948 r. Członkiem FCI została ponownie 15.06.1957 r. Organizacja ta ma swoje oddziały w miastach wojewódzkich. Organizuje corocznie m.in. Ogólnopolską Wystawę Psów Rasowych.
Polska Federacja Kynologiczna (PFK) to stowarzyszenie kynologiczne działające w Polsce od 01.01.2010 r., zrzeszające miłośników, właścicieli i hodowców psów rasowych. Statutowymi celami jej działalności są m.in. organizacja i promocja hodowli psów rasowych, prowadzenie Krajowej Księgi Rodowodowej, organizacja wystaw psów rasowych, pomoc w szkoleniu i finansowaniu psów dla osób niepełnosprawnych oraz współpraca z organizacjami kynologicznymi z całego świata. PFK wydaje też rodowody wszystkim psom z miotu zgłoszonego w Federacji. Dokumenty te są uznawane przez wiele organizacji kynologicznych z całego świata.
Polski Klub Psa Rasowego – Polski Związek Kynologiczny (skrócone nazwy PKPR-PZK, Polski Klub Psa Rasowego PKPR, Polski Związek Kynologiczny) to także jedno z zarejestrowanych w Polsce stowarzyszeń kynologicznych (w dniu 31.01.2001 r.). Główne zadania PKPR to organizacja hodowli psów rasowych w Polsce, prowadzenie ksiąg rodowodowych i pełnej dokumentacji hodowlanej, oraz organizacja wystaw i pokazów oraz szkoleń dla sędziów i hodowców, a także propagowanie wiedzy kynologicznej w społeczeństwie. W latach 2001-2008 Klub był członkiem ACE, w latach 2008-2010 należał do F.C.I., a od marca 2011 r. należy do ACW (Alianz Canine Worldwide). Współpracuje także z wieloma organizacjami kynologicznymi z różnych państw. Klub ten od stycznia 2004 r. wydaje także własny, popularny kwartalnik „Kynologia”, dostępny w wolnej sprzedaży w całej Polsce. Stowarzyszenie uznaje rodowody większości organizacji kynologicznych na świecie. Rodowody wydawane przez PKPR-PZK, są uznawane w wielu państwach całego świata. W 2010 r. jako pierwsza organizacja kynologiczna, Klub wprowadził zakaz wystawiania psów kopiowanych.
Sporty kynologiczne – to ogólna nazwa sportów uprawianych z aktywnym udziałem psów. Zalicza się do nich m.in: agility (tor przeszkód dla psów), canicross (bieg przełajowy z psem), coursing (wyścigi psów na torze), dogfrisbee (różne wersje rzucania plastikowego talerzyka o nazwie frisbee), dogtrekking (marsz lub bieg z psem, połaczony z elementami imprez na orientację, oraz turystyka górska z psem), dummy (praca pokazowo-konkursowa ze sztucznym aportem), flyball (konkurencja z łapaniem piłki wyrzucanej z maszyny), obedience (konkursowe pokazy sportowe posłuszeństwa psów), psie zaprzęgi (wyścigi zaprzęgów psów pociągowych), sheepdog trias (pokaz wypasania, np. owiec; specjalność psów pasterskich), weight pulling (przeciąganie ciężarów, konkurencja przede wszystkim dla psów ras bullowatych). Istnieją nawet odmiany sportów kynologicznych dla osób niepełnosprawnych, np. paragility. Wszystkie wymienione tu sporty to formy spędzania wolnego czasu z psem. Zostały opracowane i oparte na pracy bez przymusu i bez przemocy. Sprawiają radość zarówno psu, jak i właścicielowi. Ze względu na różnorodność sportów kynologicznych, cieszą się one dużym zainteresowaniem. Są organizowane indywidualnie, lub np. podczas wystaw psów rasowych.
