Nowotwory skóry stanowią co najmniej 30 proc. nowotworów występujących u psów. W 2/3 przypadków mamy do czynienia z pojedynczymi, łagodnymi zmianami, które są zróżnicowane w kierunku naskórka bądź przydatków skóry, np. gruczołów łojowych, potowych lub mieszków włosowych.
Skóra składa się zasadniczo z dwóch warstw – naskórka (nabłonka wielowarstwowego płaskiego rogowaciejącego) oraz skóry właściwej zbudowanej z tkanki łącznej zbitej włóknistej, w której biegną naczynia. W skórze występują poza tym: gruczoły łojowe, potowe, mieszki włosowe (przydatki), melanocyty, histiocyty oraz komórki tuczne. W każdej wymienionej tkance i komórce mogą rozwijać się nowotwory łagodne i złośliwe. U psów łagodne postaci występują dwa razy częściej niż złośliwe. Najczęstszymi łagodnymi postaciami nowotworów są histiocytoma oraz gruczolaki wywodzące się z gruczołów łojowych. Guzy z komórek tucznych przybierają częściej postać złośliwą.
Przyczyny rozwoju nowotworów skóry u psów nie są do końca znane. Naukowcy wyodrębnili jednak kilka czynników biologicznych i zewnętrznych, które sprzyjają powstawaniu zmian. Najważniejszym z nich jest długotrwała ekspozycja na słońce skóry niepigmentowanej i niechronionej włosem.
Nowotwory skóry u psa – rozpoznawanie
Wstępną diagnozę pojedynczych zmian nowotworowych skóry u psa można postawić na podstawie badania klinicznego, tj. oględzin i palpacji. Nowotwory o charakterze rozsianym często bywają traktowane jako zmiany dermatologiczne. Diagnostyka różnicowa nowotworów obejmuje:
- nienowotworowe zmiany rozrostowe,
- zmiany ziarniniakowe,
- zmiany o podłożu dermatologicznym
- zmiany zapalne,
- zaburzenia rozwojowe.
Z klinicznego punktu widzenia ważne jest ustalenie miejsca powstania zmiany – czy jest związana z naskórkiem, skórą właściwą czy tkanką podskórną. Określenie pochodzenia zmiany pozwala w dużym przybliżeniu określić rodzaj tkanki, z jakiej jest zbudowany. Duże znaczenie ma także określenie czy zmiany mają charakter ogniskowy, czy rozsiany. Ostateczne rozpoznanie jest możliwe po przeprowadzeniu badania histopatologicznego bioptatów.
Badanie laboratoryjne krwi psa
Badania hematologiczne, mimo że mało przydatne w diagnostyce nowotworów skóry, są wskazane ze względu na zmiany hematologiczne oraz zespoły paraneoplastyczne, które towarzyszą niektórym nowotworom .
Badanie obrazowe
Jeżeli zmiany mają charakter naciekający i są umiejscowione blisko kości, konieczne jest przeprowadzenie badania radiologicznego. Aby określić stopień zaawansowania choroby, lekarz musi wykonać rentgen klatki piersiowej lub badanie ultrasonografem w przypadku guzów z komórek tucznych. Złośliwe rozrosty nowotworowe można monitorować z wykorzystaniem dwóch metod.
Biopsja (BAC)
Zdecydowanie najszybszym i najmniej inwazyjnym badaniem wykorzystywanym w diagnostyce zmian skórnych u psów jest biopsja aspiracyjna cienkoigłowa (BAC), która pozwala ocenić rozprzestrzenianie się przerzutów nowotworowych. Ostateczne rozpoznanie oparte jest na badaniu histopatologicznym materiału pobranego w czasie biopsji trepanowej, igłowej bądź tnącej. Aby badanie było wiarygodne, należy pobrać tkanek z obszaru, na którym nie występują owrzodzenia lub martwica; nie można także pobierać materiału zbyt płytko. Nie zaleca się stosowania biopsji wycinającej oprócz rozsianych zmian nowotworowych.
Nowotwory skóry u psa – klasyfikacja kliniczna
Badanie kliniczne oraz radiologiczne pozwala ocenić stopień zaawansowania nowotworów pierwotnych skóry – zajęcie tkanki podskórnej, powięzi, mięśni i kości, oraz rozmiar zmiany.
Nowotwory pochodzenia nabłonkowego.
Brodawczyca
Brodawczyca skóry to rzadkie nowotwór o podłożu wirusowym, który bardzo rzadko występuje u psów. Zmiany cofają się samoistnie po nasilonej odpowiedzi immunologicznej – nie dłużej niż po 9 miesiącach.
Guz podstawno-komórkowy
Nowotwór występujący przede wszystkim u psów dojrzałych i starszych; stanowi ok. 4% nowotworów nabłonkowych u psów. Zazwyczaj przyjmuje postać pojedynczego, niewielkiego (0,5-2 cm średnicy) i dobrze odgraniczonego twardego guza umiejscowionego w skórze właściwej oraz tkance podskórnej głowy i szyi. Skóra nad guzem może ulegać owrzodzeniu. Wolno rośnie, jest nieinwazyjny i rzadko tworzy przerzuty. Przebieg – łagodny.
Leczeniem polega na miejscowym, szerokim wycięciu; rokowania są pomyślne.
Przydatkowiaki łagodne
Dość często spotykane u psów; o łagodnym przebiegu.
Nowotwory mieszków włosowych
Nabłoniak z macierzy włosa i nabłoniak gruczolakowaty torbielowaty występują zazwyczaj jako pojedyncze zmiany w skórze właściwej. Szczególnie narażone na nowotwory są zwierzęta starsze, powyżej 5-6 roku życia. Rasami predysponowanymi do zachorowania na nowotwór są Kerry blue terrier i pudle.
Nowotwory z gruczołów łojowych
Średnia wieku psów dotkniętych nowotworem waha się w granicach 9-10 lat. Zmiany mogą być pojedyncze lub mnogie; obejmują różne partie ciała, ale najczęściej głowę i tułów. W zależności od wyglądu makroskopowego i obrazu histologicznego zmian nowotwory podzielono na kilka podtypów:
- guzkowe zmiany rozrostowe gruczołów łojowych (niewielkie, powierzchowne, zrazikowe)
- gruczolaki gruczołów łojowych (większe i z mniejszą tendencją do budowy zrazikowej)
- nabłoniak gruczołów łojowych – twarde, bezwłose i niekiedy owrzodziałe.
Rasami predysponowanymi do zachorowania są pudle i spaniele.
Nabłoniak śródskórny rogowaciejący
Wywodzi się pochewki wewnętrznej włosa; lokuje się w skórze właściwej lub tkance podskórnej na ogonie i grzbiecie. Dość często pojawiają się zmiany powierzchniowe, wyniesione, z porami przez której wydostaje się szaro-brązowa wydzielina. U niektórych psów mogą występować liczne guzy. Guzy wzrastają powoli, nie są inwazyjne i mają łagodny przebieg kliniczny. Nabłoniak może dawać wznowy miejscowe, jeżeli wytnie się go niecałkowicie. W leczeniu mnogich zmian lekarze często stosują izotretonian.
Przydatkowiaki złośliwe
Nowotwory złośliwe wywodzące się z przydatków skóry występują u psów dość rzadko. Są jednak bardzo agresywne i miejscowo inwazyjne; zmiany otoczone są wtórnymi guzkami. Mogą im towarzyszyć obrzęki, owrzodzenia i zapalenia skóry. Zdarza się, że nowotworom towarzyszą przerzuty do węzłów chłonnych, płuc i innych narządów.
Guzy wymagają interwencji chirurgicznej; mogą być wrażliwe na radioterapię, chociaż nie istnieją badania potwierdzające tę teorię. Pewne jest jednak, że terapia może być traktowana jako metoda miejscowej kontroli guzów, kiedy leczenie chirurgiczne jest niemożliwe.