Mitologia grecka jest pełna niesamowitych na poły boskich, na poły ludzkich postaci i ich historii. Jedną z ciekawszych jest niesamowity pies Hadesa, któremu przypisywano wielką siłę i nieustępliwość, a na dodatek również trzygłowość. Czy ten pies to jedynie wytwór ludzkiej wyobraźni, czy może istniał naprawdę? Interesujesz się mitologią starożytności? A może masz pracę domową z historii do wykonania? Konieczne przeczytaj i sprawdź, kim był słynny trzygłowy pies Hadesa zwany też pies Hadesu!
Cerber pies Hadesa – kim był?
Pies Hadesa jest nazywany również jako pies Hadesu o imieniu Cerber (czasem też Cerberus). W mitologii greckiej słowo „Cerber” w języku rodzimym Greków pisze się jako „Κέρβερος”, co z kolei czyta się jako “Kérberos”. Kim zatem było to mitologiczne zwierzę-monstrum? Otóż był to wielki i wielogłowy pies, który wedle wierzeń Greków strzegł bram Zaświatów.
Jego zadaniem było uniemożliwianie zmarłym odejścia na powrót do żywych lub jeszcze w jakimś innym, błędnym kierunku. Pies ten upewniał się również, że ci, którzy już weszli do świata zmarłych, nigdy z tamtąd nie odejdą. Innymi słowy – Cerberus zachowywał żywych przed wejściem i umarłych przed ucieczką z Zaświatów. Z kolei Hades, pan Cerbera był jednym z trzech najpotężniejszych greckich bogów, wraz ze swym bratem Zeusem i Posejdonem.
Cerber jest znany przede wszystkim ze schwytania przez Heraklesa, jako ostatniej z jego dwunastu wykonanych prac. Co ciekawe, owo psie monstrum miało też swoich rodziców. Zgodnie bowiem z mitologią grecką, pies Hadesa był dzieckiem niejakiego Tyfona i Echidny. Ogólnie należał przy tym do potwornej rodziny, w skład której wchodziły również takie potwory, jak Orthus, Hydra lernejska i Chimera.
Wedle wierzeń Greków pies Cerber był tak bardzo skuteczny w swych zadaniach, że jedynie trzy razy wystrychnięto go na dudka. Został bowiem oszukany przez trzech gości Hadesu. Najpierw bóg Herakles zrobił to swoją siłą, a potem Orfeusz swoją muzyką. Na koniec bogini Sybil z Kume oszukała go pysznym miodowym ciastkiem.
Cerber pies Hadesa – kim była jego niesamowita rodzina?
Zgodnie z mitologią grecką, rodzina Cerbera była równie niesamowita, jak on sam! Według Hezjoda, Cerber był bowiem drugim z czterech potwornych dzieci wspomnianego Tyfona i Echidny. Ci jego rodzice też byli potworami, jak i on sam. Został ponadto spłodzony i urodzony po Orthusie, który również był dwugłowym psem.
Jego brat Orthus pełnił jednak inna funkcję – strzegł bydła Geryona. Cerber urodził się też przed swą siostrą Hydrą Lernejską i prawdopodobnie Chimerą. Wszyscy oni, całe rodzeństwo jest przy tym wielogłowe i dość straszne w wyglądzie oraz swych mitologicznych możliwościach.
Późniejsi autorzy greccy wymieniają też jeszcze wiele innych potworów wśród rodzeństwa Cerberusa. Znaleźli się bowiem wśród nich jeszcze Sfinks, Nemejski Lew, Kaukaski Orzeł, Crommyonian Sow, Colchijski Smok, Ladon, a nawet Scylla i matka Gorgon. Rzeczywiście, całkiem „zacna” rodzinka!
Hercules and Cerberus. Oil on canvas, by Peter Paul Rubens 1636, Prado Museum.
Cerber pies Hadesa – jak dokładnie owo monstrum wyglądało?
Dokładne sportretowanie Cerbera nie jest wcale takie łatwe. Można się bowiem sprzeczać choćby co do faktycznej liczby jego głów. W mitologii greckiej nie ma niestety na ten temat jednomyślności. Co do liczby głów Cerbera, mamy więc sprzeczne zeznania. Najczęściej jednak Cerber był jednak opisywany, jako potężny pies mający trzy głowy i ogon węża, zamiast ogona psa. Miał też ponoć liczne węże wystające z wielu części swego ciała.
Na przykład Hezjod, epik grecki z Beocji, najpierw zwrócił uwagę, że potworność Cerbera była prawie nie do opisania. Potem zaś dodał również, że on, „bezczelny ogar Hadesu”, jest „pięćdziesięciogłowym, nieugiętym i silnym” stworzeniem, które żywi się surowym mięsem. Natomiast Pindar, grecki twórca liryki chóralnej (oda), poszedł dalej twierdząc, że Cerberus miał dwa razy więcej, czyli aż sto głów.
Jednak, być może wyłącznie ze względów praktycznych, w sztuce starożytnej Cerber przedstawiany jest skromniej. Ma bowiem niemal wyłącznie trzy głowy, a czasem nawet tylko dwie lub nawet zwyczajnie jedną. Późniejsi autorzy greccy, próbując pogodzić swe liczne i różne opisy, zaczęli twierdzić zgoła coś innego. Otóż według nich, Cerberus miał trzy głowy psa, a pozostałe były głowami węży wytryskujących z jego pleców.
Dodatkowo jedna głowa wężowa była jadowita i ta właśnie służyła mu również jako ogon. Ponieważ jednak cała opowieść o Cerberze psie Hadesa to jedynie mitologiczna fikcja, nikt nigdy nie stwierdzi, jak mogło być naprawdę.
Cerber pies Hadesa – dwunasta praca Heraklesa.
Ostatnią, a tym samym najtrudniejszą z Dwunastu Prac Heraklesa zaplanowanych dla niego przez Eurysteusza, było wyprowadzenie Cerbera z Zaświatów. Hades pozwolił na to, ale tylko pod warunkiem, że Heraklesowi uda się to zrobić bez użycia broni. Mimo że został przy tym ugryziony przez wężowy jadowity ogon Cerbera, Heraklesowi udało się schwytać tego potwornego psa.
Wytrwał też potem dzielnie wystarczająco długo, aż pies Hadesa Cerber w końcu zemdlał z wysiłku. Herakles skuł go nieprzytomnego nieugiętymi łańcuchami i zaciągnął do Eurysteusza, który był tak przerażony tym widokiem, że natychmiast ukrył się. Eurysteusz był mitycznym królem Myken, a przy tym synem Nikippe i Stenelosa, syna Perseusza i Andromedy. Przed opuszczeniem Zaświatów, Heraklesowi udało się również uratować Tezeusza, który był przywiązany do Krzesła Zapomnienia.
Tkwił na nim związany za to, że odważył się pomóc królewiczowi tesalskiemu Pirithousowi porwać Persefonę. Persefona była małżonką słynnego boga Hadesa i władczynią świata podziemnego, a przy tym opiekunką dusz zmarłych. Była też córką greckiej bogini Demeter i boga Zeusa. W mitologii rzymskiej z kolei utożsamiono ją z Prozerpiną (rzymska bogini kiełkującego zboża i królowa świata podziemnego).
Ziemia zatrzęsła się jednak ze strachu, gdy Herakles próbował podnieść Pirithousa przywiązanego do Krzesła Zapomnienia. W każdej chwili mógł też przybyć krwiożerczy pies Hadesa. Herakles nie miał więc innego wyboru, jak tylko puścić biednego Pirithousa i zostawić go tam związanego na zawsze. Ten nie cierpiał jednak bardzo, gdyż o niczym co było wcześniej już nie pamiętał.
Cerber pies Hadesa – inne mity z udziałem Cerbera.
Bardziej znany jest szczególnie mit dotyczący Orfeusza i Eneasza. Kiedy umarła piękna Eurydyka, jej mąż Orfeusz udał się na poszukiwanie ukochanej w Zaświatach. W mitologii greckiej, Eurydyka była jedną z hamadriad menad, które nocami spotykały się i czciły boga Dionizosa wśród trackich pustkowi.
Urządzały w tym celu taneczne bachanalie. Zmarła natomiast od ukąszenia jadowitego węża i właśnie dlatego Orfeusz szukał jej w zaświatach. Groźny pies Cerber nie zamierzał go oczywiście przepuścić. Jednak Orfeusz zdołał oczarować go swą cudowną muzyką. Nic dziwnego, ponieważ był słynnym mitycznym śpiewakiem i poetą rodem z Tracji. Był też synem boga Apollina lub trackiego boga Ojagrosa i słynnej muzy Kalliope.
Tak więc Orfeusz oczarował Cerbera, że ten oswojony nie do poznania, odsunął się grzecznie na bok i go przepuścił do ukochanej. Natomiast kiedy Eneasz odwiedził Zaświaty, otrzymał więcej niż potrzebną pomoc.
W mitologii greckiej i rzymskiej, Eneasz był bohaterem wojny trojańskiej oraz synem króla Anchizesa i bogini Wenus. Pomocy Eneaszowi udzieliła tam Sybilla z Kume, która rzuciła Cerberowi ciastko miodowe, doprawione kilkoma „sennymi esencjami”. Pies Hadesa Cerberus zjadł to ciastko i zasnął twardo w mgnieniu oka. Wtedy Eneasz wkradł się bezpiecznie do Zaświatów.
Jak narodził się Hades?
Hades był synem Kronosa i Rei, króla i królowej Tytanów. Po urodzeniu, Hades został połknięty przez swojego ojca Kronosa. Miało to rzekomo zapobiec przepowiedni mówiącej, że pewnego dnia obali go własny syn. Ostatecznie Hades został jednak uratowany przez swojego młodszego brata Zeusa. Po tym, jak Olimpijczycy pokonali Tytanów, Hades i jego bracia ciągnęli losy, aby podzielić świat pomiędzy siebie.
Zeus narysował niebo, Posejdon narysował morze, a Hades narysował Zaświaty. Zaświaty to miejsce, do którego jak już wspomniano trafiają zmarli, wedle mitologii greckiej. Hades rządził tam potem wraz z opisanym tu psem Cerberem. Początkowo jednak nie był zadowolony z zdobycia Zaświatów.
Zeus wyjaśnił mu wtedy, że wszyscy ludzie na świecie w końcu po swej śmierci i tak staną się jego poddanymi. Hades przemyślał to i uznał słusznie, że ostatecznie jest jednak usytyswakcjonowany.
Cerber pies Hadesa i Charon. Innym pomocnikiem Hadesa, prócz psa Cerbera był też Charon. Był on przewoźnikiem Hadesa. Zabierał zmarłych swą łodzią przez rzeki Styks i Acheron. Woził ich w ten sposób ze świata żywych do Zaświatów, pobierając za to monetę. Bez niej musieliby błąkać się przez sto lat.
Ważniejsze źródła historyczne.
Pochodzenie i opis psa Cerbera można znaleźć m.in. w „Teogonii” epika greckiego Hezjoda. Z kolei filolog, geograf i kronikarz grecki Apollodorus w swojej „Bibliotece” oraz Owidiusz w „Metamorfozach” opisują przygody Heraklesa w Hadesie. Herakles w mitologii greckiej, a Herkules w mitologii rzymskiej po raz pierwszy sprowadził Cerbera na ziemię i światło dzienne.
Opisaną wyżej historię Eneasza i Sybilli można natomiast znaleźć w szóstej księdze „Eneidy” Wergiliusza. Był on rzymskim poetą, uważanym obecnie za jedną z najważniejszych postaci w dziejach literatury światowej.