Pies Pawłowa, na czym polegało doświadczenie i co dowodziło?
Eksperyment Pawłowa dowiódł występowanie u psów odruchu warunkowego, którym było wydzielanie śliny na samą myśl o otrzymaniu pożywienia. Aby przekonać się czy psy działanie psów ma charakter warunkowy, Pawłow, wykorzystał pewien podstęp. Początkowo podawał psom jedzeniem przy jednoczesnym nadaniu sygnału dźwiękowego, bądź świetlnego. Po kilkunastokrotnym podaniu pożywienia w ten właśnie sposób zdecydował, że użyje wyłącznie sygnału dźwiękowego - bez ukazywania pokarmu. Eksperyment dowiódł, że psy zaczęły reagować na samą komendę, po której – w logicznym następstwie – miały otrzymać upragniony posiłek. Doświadczenia Pawłowa okazały się tak znaczące, że w 1904 roku komisja naukowa przyznała mu nagrodę Nobla.
Iwan Pietrowicz Pawłow
Przebieg eksperymentu Pawłowa
Powyższy schemat wydaje się dość banalny, a wnioski zeń wyprowadzone - niepewne. Niemniej, Pawłow wykorzystał całą wiedzę medyczną, jaką posiadał i wykonał serię specjalistycznych pomiarów, które dokładnie określały ilość wydzielanej śliny. Badanie funkcjonowania ślinianek było możliwe poprzez precyzyjne nacięcie błony śluzowej oraz wprowadzenie do kanału ślinianki lejka. Założona przetoka ślinianki gromadziła ślinę, która winna się znaleźć w pysku zwierzęcia. Sam zabieg był bardzo krótki i w założeniu nie powinien wpływać na ogólną kondycję zdrowotną zwierzęcia. Praktyka pokazała jednak, że założenia teoretyczne na nic się zdadzą, jeżeli do przeprowadzenia eksperymentu nie wykorzysta się zwierząt stabilnych emocjonalnie i odpowiednio do tego celu przygotowanych.
Niektóre psy znacząco demonstrowały swoją niechęć do przeprowadzenia zabiegu przetoki ślinianki, co sprawiało, że stawały się zupełnie bezużyteczne dla potrzeb eksperymentu. Pies, który pozostaje w stanie silnego wzburzenia, wydziela, bowiem duże ilości śliny, które mogą zafałszować wyniki normalnego badania. Uspokojone zwierzę, u którego „zainstalowano” przetokę ślinianki powinno zachować się zgodnie ze schematycznym założeniem Pawłowa tzn. wydzielać zwiększone ilości śliny na sam sygnał dźwiękowy i odwracać głowę we stronę, po której w normalnych okolicznościach stoi miska.
Wcześniejsze eksperymenty Pawłowa
Kariera Pawłowa nie rozpoczęła się wraz z jego eksperymentami na odruch warunkowy. Już wcześniej specjalizował się w odnajdywaniu analogii pomiędzy ludzkim i psim układem życiowym. W latach wczesnej młodości starał się przenosić nabyte, ludzkie schorzenia na zwierzęta i podejmować próby odnalezienia panaceum na choroby. Przykładem takiego działanie może być sztuczne wytworzenie przetoki w żołądku psa, która miała odwzorowywać ranę postrzałową u żołnierza. Eksperyment spalił jednak na panewce, a zwierzę do końca życia cierpiało z powodu okaleczenia. Pomimo, że Pawłow dokonywał jeszcze kolejnych prób operacyjnych, które miały doprowadzić zwierzę do dobrego zdrowia trudno dać wiarę jego zapewnieniom, że pies powrócił do normalnej kondycji zdrowotnej.
Podobnie rzecz się ma ze zwierzętami, na których przeprowadzano operacje trzustki, a konkretnie rzecz biorąc - założenie trwałej przetoki trzustki.
Pies Pawłowa wykorzystywany w eksperymentach, z wszczepionym pojemnikiem na ślinę i rurkami, Pawłow Muzeum Riazań, Rosja. fot. Rklawton
Pawłow wykonywał również liczne eksperymenty na mózgu zwierząt. Proceder – jak już wcześniej wspomnieliśmy – nie należał do rzadkości. XIX-wieczni eksperymentatorzy masowo okaleczali zwierzęta w poszukiwaniu odpowiedzi na swoje, nieraz niezwykle naiwne, pytania. W przypadku Pawłowa rzadko, kiedy wspomina się o innych aspektach jego działalności aniżeli eksperymentach nad odruchem warunkowym. Nie pozostawia jednak wątpliwości fakt, że XIX-wieczne badania, – pomimo że przyniosły dużo pożytku – znacząco zdegradowały ludzką rasę.
