Gdy dojrzeje w nas chęć posiadania psa – musimy sobie uświadomić kilka ważnych faktów. Po pierwsze – pies w domu to niewątpliwa przyjemność, ale i spore obowiązki. Po drugie – pies zostanie z nami przez kilka a nawet kilkanaście lat, jako kolejny „członek rodziny”. Po trzecie – gdy to nasz pierwszy pies, nie będziemy mieli dostatecznych wiadomości o chowie i utrzymaniu psów, musimy się więc dokształcić, sięgając po wiedzę fachową (czerpaną np. z książek kynologicznych). Po czwarte – nie możemy dopuścić, by konfrontacja naszych marzeń o psie, z codziennymi obowiązkami związanymi z jego posiadaniem, zmusiła nas do przyznania się, że przeceniliśmy swoje możliwości. Po piąte – nie zapominajmy o tym, że pies jest żywą, czującą i przywiązującą się istotą. Nie traktujmy go jak kolejną zabawkę, która gdy się znudzi, zostanie wyrzucona lub oddana.
Aby uniknąć rozczarowań, przed dokonaniem zakupu spróbujmy wspólnie rozważyć kilka podstawowych kwestii: Sprawą zasadniczą jest ilość wolnego czasu, jakim będziemy dysponowali i który będziemy mogli poświęcić psu. Szczególnie szczenięta i psy dorastające wymagają go dużo. Pies dorosły również nie powinien godzinami przebywać zamknięty w czterech ścianach, czy w kojcu. Wpływa to ujemnie na jego psychikę i zdrowie (za długie przetrzymywanie moczu, za mała ilość ruchu). Szczeniaki trzeba też częściej wyprowadzać na spacer i cierpliwie uczyć niebrudzenia w domu.
Kiedy najlepiej kupić psa? Najlepiej, jeśli zakup psa zbiegnie się z naszym urlopem, co pozwoli nam spokojnie zapoznać się z nowym domownikiem. W tym wolnym czasie przebiegnie też początek jego podstawowego wychowania i nastąpi uregulowanie zasad współżycia w rodzinie.
Kto nie powinien posiadać psa? Ważne znaczenie ma nasz własny charakter. Osoby niekonsekwentne, nadwrażliwe, niezdecydowane, nie potrafiące zapanować nad własnymi emocjami, nie zorganizowane i ze słabym charakterem, nigdy nie powinny zostać właścicielami psów (szczególnie ras obronnych). Bowiem przez taką konstrukcję psychiczną nie będą w stanie prawidłowo wychować psa. Pies w codziennych kontaktach ze swym panem wymaga czytelnych i jasnych zasad postępowania, konsekwentnie i zdecydowanie przestrzeganych. Brak takiego traktowania psa doprowadzi do tego, że pies stanie się niepewny, agresywny, zagubiony, a w konsekwencji niebezpieczny dla otoczenia i nawet własnego opiekuna.
Wybór płci przyszłego psa. Suka czy pies – to częsty dylemat. Decydując się na sukę, zawsze należy mieć na uwadze jej biologiczne przeznaczenie, czyli rozmnażanie, i wiążące się z tym cyklicznie powtarzające się cieczki, oraz możliwość zajścia w ciążę i urodzenia nawet wielu szczeniąt. Pies jest więc mniej problemowy. Jednakże suka ma za to bardziej subtelną psychikę i charakter, łatwiej i silniej przywiązuje się, jest pojętniejsza w nauce i szkoleniu. Natomiast pies w okresie cieczek będzie uciekał (skłonności do włóczęgostwa), może też wykazywać się agresją.
Jeśli zdecydujemy się na prowadzenie rozrodu, musimy pamiętać, że będzie to wymagało od nas czasu, stworzenia suce i przyszłemu potomstwu odpowiednich warunków, oraz pewnego przygotowania fachowego. Jeżeli jednak nie mamy warunków i nie będziemy prowadzić hodowli, to raczej weźmy psa. Gdy koniecznie chcemy jednak sunię, to lepiej ją wysterylizujmy. Sterylizacji możemy także poddać samca, dzięki czemu będzie łagodny, mniej sfrustrowany i nie będzie włóczył się za sukami. Pamiętajmy jednak – sterylizacja zawsze musi odbywać się pod opieką lekarza weterynarii, gdyż wymaga zarówno precyzji czasowej, jak i ustalenia odpowiedniej metody. Sterylizacja może być czasowa (farmakologiczna, starczająca np. na jedną lub dwie cieczki) lub jednorazowa i starczająca na całe życie psa (zabieg operacyjny).
Wybór najodpowiedniejszej rasy. Wybór czy chcemy mieszańca czy psa rasowego, to głównie rzecz naszego gustu, zasobności portfela i roli jaką ma pełnić pies w naszym domu i życiu (np. czy ma to być pies użytkowy, czy pies do towarzystwa). Jednak nawet gdy jesteśmy majętni, to i tak nie możemy być bezkrytyczni. Mając bowiem małe mieszkanko, nie możemy kupić psa wielkości doga niemieckiego czy bernardyna. Gdy mieszkamy w stosunkowo ciepłym klimacie, nie możemy kupić psa rasy husky o gęstym futrze. Nie możemy kupować psa danej rasy, tylko dlatego, że rasa ta jest akurat modna. W ten sposób zrobimy krzywdę zarówno sobie jak i psu, a nawet przede wszystkim psu. Dlatego najpierw dobrze się zastanówmy nad wyborem rasy, czytając wszystko na jej temat w fachowych encyklopediach ras psów. Spośród ponad 300 ras psów, polecane jest kilkanaście z nich, które doskonale sprawdzą się jako towarzysze początkujących właścicieli. Rasy te mają łagodny charakter, są łatwe w prowadzeniu oraz pielęgnacji sierści. Polecane psy dla początkujących właścicieli to m.in.: labrador retriver, golden retriver, szpic miniaturowy, pudel średni i duży, mops, cavalier King Charles spaniel, berneński pies pasterski, hovawart, wszystkie odmiany gryfoników (belgijski, brukselski oraz brabancki), owczarek szkocki, chihuahua, chin japoński, terier szkocki i terier tybetański.
Częstym błędem jest kupowanie psa z nieznanych lub nielegalnych hodowli. (Pamietajmy że taki proceder jest nielegalny). Kupujemy wtedy psa po nieznanych rodzicach, i nie ważne o czym zapewnia nas sprzedający, np. że jest to miniaturka i dopiero po czasie, gdy szczenię dorasta przekonujemy się, jaki popełniliśmy błąd. Taki pies będzie stanowił dla nas zawód naszych wyobrażeń, stanie się przez to niechciany jako nietrafiony zakup. Zwykle takie biedaki lądują potem w schroniskach dla bezdomnych zwierząt, lub są porzucane. Jeśli właściciel mimo wszystko dalej hoduje takiego pieska, to w przypadku braku emocjonalnej więzi, pies będzie gorzej traktowany i źle się będzie chował. Będzie się męczył z nami tak jak my z nim. Oczywiście są właściciele, którzy po chwilowym zawodzie i tak pokochają nietrafionego pieska, ale gwarancji mieć nie można, tym bardziej, że liczba bezdomnych psów w polskich schroniskach rośnie z roku na rok coraz bardziej.
Do utrzymania w małym mieszkaniu wybierajmy psy miniaturowe, małe i średnie. Psy duże lepiej chowają się w kojcach na świeżym powietrzu, z odpowiednim wybiegiem i wyposażeniem. Nie wybierajmy ras psów myśliwskich, jeżeli nie mamy zamiaru polować, lub chociaż dużo biegać i spacerować. Pies taki nie mogąc uczestniczyć w polowaniach i zaspokoić swych instynktów myśliwskich, stanie się niesforny a nawet kłopotliwy (np. może kłusować na zwierzęta hodowlane sąsiadów).
Nie zapominajmy o predyspozycjach danej rasy. Nie oczekujmy więc od charta, yorka czy chow-chowa, zdolności do pilnowania obejścia, i odwrotnie, nie oczekujmy od rottweilera czy owczarka kaukaskiego, by były kanapowym psem do towarzystwa. Nie decydujmy się też na rasy wymagające stałej i pracochłonnej pielęgnacji (czesanie i szczotkowanie, częste zabiegi fryzjerskie, trymowanie), gdy nie mamy ochoty i czasu oraz nie stać nas na ich częste przeprowadzanie. Niektóre psy po prostu są lepszea inne gorsze dla początkującego właściciela. Lepiej przyswajają treningi, więcej wybaczają i są odporniejsze na nasze pomyłki. Z kolei psy będące indywidualistami i bardziej asertywne, nie będą najlepszym wyborem na pierwszego psa.
Po zdecydowaniu się na pewną rasę, bardzo uważnie zapoznajmy się z jej wzorcem, opisującym wygląd, charakter, przeznaczenie oraz inne przydatne informacje na temat rasy. Da nam to wszystkie niezbędne informacje do podjęcia ostatecznej decyzji. Ma to także istotne znaczenie w przypadku, gdy myślimy o prowadzeniu hodowli, bowiem osobniki obarczone pewnymi wadami nie są dopuszczane do rozrodu. Wzorce poszczególnych ras można znaleźć w dobrych opracowaniach książkowych, poświęconych danej rasie lub grupie ras, oraz w Oddziałach Związku Kynologicznego i u doświadczonych hodowców. Jeśli zdecydowaliśmy się na psa rasowego z rodowodem, to możemy go potem wystawiać na wystawach psów rasowych. Jednak zakładając taką hodowlę musimy posiadać odpowiednią bazę techniczną (m.in. odpowiednia ilość miejsca na kojce i wybiegi) i finansową (m.in. środki na wyżywienie psów, na ich leczenie i odpowiednią pielęgnację, na opłaty za udział w wystawach psów itp.).
Czy można adoptować psa ze schroniska? To bardzo szczytny cel godzien pochwały, jednak takie rozwiązanie nie jest polecane jeśli chodzi o psy dla początkujących właścicieli. Bezdomne psy ze schroniska to z reguły psy nierasowe, więc jeśli ktoś liczy na psa rasowego, będzie miał ciężki wybór. U psa rasowego możemy spodziewać się określonych cech charakteru, zgodnych z jego wzorcem rasy, natomiast u mieszańca to zawsze będzie swego rodzaju loteria. Bywają tu oczywiście także psy rasowe, jednak rzadziej i należą tylko do niektórych ras (zwykle tych akurat modnych). Drugi problem, to na ogół zły stan zdrowia takich psów. Do schronisk trafiają bowiem nierzadko psy zapchlone, zarobaczone i chore, po wypadkach komunikacyjnych, niedożywione, psy po przejściach i mające problemy natury behawioralnej. Adopcję psa ze schroniska lub z TOZ-u (Towarzystwo Opieki Nad Zwierzętami) bardziej poleca się osobom mającym już jakieś doświadczenie w wychowie psów.
Pies jako prezent. Często rodzice kupują swojemu dziecku pierwszego w życiu pieska, a po krótkim okresie zauroczenia nową „zabawką”, zaczyna się niestety wielki kłopot. Unikajmy tego typu podarunków, chyba, że sprawa była wcześniej dobrze przemyślana i gruntownie uzgodniona. Psy dla początkujących właścicieli nie powinny być podarkiem i prezentem, a świadomym i przemyślanym wyborem! Nigdy bowiem nie wiadomo, czy takim podarkiem sprawimy obdarowanemu dużo radości, czy raczej masę kłopotów.
Szczególnie dobrze powinniśmy przemyśleć i przeanalizować zakup psa dla dziecka. Nie liczmy na to, że dziecięcy zapał i pragnienie posiadania psa długo się utrzymają. Jest bowiem rzeczą naturalną, że dziecko po chwilowej fascynacji, nudzi się i zapomina o swym niedawnym pupilu. Gdy sprezentujemy psa dziecku, dosłownie zawsze wszystkie obowiązki spadną na barki rodziców! Dobrze jest jednak gdy dzieci wychowują się w obecności zwierząt, gdyż rozwija to w nich poczucie odpowiedzialności, empatii i miłości do zwierząt oraz do innych istot żywych. Starajmy się jednak, aby dziecięce pragnienie posiadania psa było także i naszym pragnieniem. Pamiętajmy też, że to do nas dorosłych będzie należało pokierowanie właściwym rozwojem przyjaźni między dzieckiem a psem.
Kwestie finansowe związane z posiadaniem psa. Po podjęciu decyzji o zakupie psa, wyborze rasy i płci, staniemy przed kolejnym problemem – na jakiego psa nas stać i czy w ogóle nas na niego stać, a jeśli już, to jak i gdzie go kupić. Nigdy nie kupujmy psa gdy nas na to nie stać, gdyż dobre chęci go nie nakarmią i nie zadbają o niego. Nie kupujmy także psa od przypadkowych handlarzy, z nierejestrowanych dzikich hodowli, w bramie czy na targowisku. Oferowany na sprzedaż pies może być kradziony, chory, nierasowy itp. Najlepszym miejscem zaopatrzenia się w szczeniaka rasowego, są dobre hodowle o uznanej renomie. Ich adresy i informacje o terminach spodziewanych miotów, otrzymamy w najbliższym oddziale Związku Kynologicznego, lub znajdziemy w Internecie. Dobrą okazją do nawiązania bezpośrednich kontaktów z hodowcami są także wystawy psów.
Wybór szczeniaka z miotu. Dokonując wyboru szczeniaka, starajmy się obejrzeć cały miot. Zwróćmy uwagę na ruchliwość i wielkość szczeniąt. Nasz wybraniec powinien być żywotny, ruchliwy, nie okazywać lęku. Nie może być cherlawy ani przesadnie wielki. Nie może mieć wad budowy, przepukliny, zmian krzywiczych, wad zgryzu itp. Niedopuszczalne jest zapchlenie miotu oraz grzybica i świerzb. Nie bierzmy szczeniaka z miotu, w którym są osobniki obciążone są wadami genetycznymi. Piesek z takiego miotu, nawet jeśli sam będzie wolny od wad, gdy dorośnie może przekazywać daną wadę swemu potomstwu.
Pies ma być naszym przyjacielem i towarzyszyć nam przez wiele lat. Dlatego baczną uwagę zwróćmy także na jego cechy psychiczne i pod tym kątem oceńmy szczenięta. To niezbędne, jeśli pies ma nam służyć potem jako obrońca i stróż. Nawet, jeżeli chcemy mieć psa tylko do towarzystwa, ważne jest, aby był zwierzęciem pewnym siebie i śmiałym. Dzięki temu i nam i jemu łatwiej będzie pokonywać przeszkody codziennego życia.