Psy osiągają dojrzałość płciową około pierwszego roku życia. Przyjmuje się, że psy ras małych dojrzewają wcześniej (samice często wchodzą w pierwszą ruję już w czwartym - piątym miesiącu życia). Psy duże i bardzo duże zazwyczaj dojrzewają w wolniejszym tempie - nawet do 15 miesiąca. Jest to spowodowane warunkami fizycznymi i nieco wolniejszym trybem wzrostu. Małe psy rosną w znacznie szybszym tempie, w związku, z czym dochodzi do naturalnego przyspieszenia mechanizmów dojrzewania płciowego.
Wraz z osiągnięciem dojrzałości płciowej psy zaczynają odczuwać popęd seksualny i dążą do łączenia się w pary z samicami. Pierwsza ruja nie jest jednak odpowiednim okresem do pokrycia, gdyż samica jest jeszcze za młoda (zarówno pod względem fizycznym jak i psychicznym). Cieczka powtarza się w regularnych odstępach czasu - najczęściej dwa razy w ciągu roku. Przez ten czas samica dorasta do przyjęcia samca i odbycia kopulacji. Hodowcy wyznaczają do reprodukcji suki, które ukończyły drugi rok życia i fizycznie poradzą sobie z przejściem przez okres ciąży.
Samice nie wchodzą w okres menopauzy i nie tracą swoich możliwości rozrodczych. Oczywiście, z wiekiem cykle stają się nieregularne, a cieczka może pojawiać się zaledwie jednokrotnie w ciągu roku. Jako ciekawostkę warto podać, że dzikie psy doświadczają rui zaledwie raz w ciągu roku - przez całe swoje życie. Nic, zatem dziwnego, że ich dążenie do łączenia się w pary jest silne, zaś proces wyboru samca ma raczej charakter dowolny.
Reprodukcja psów jest ściśle kontrolowana przez hodowców, którzy dokonują sztucznej selekcji osobników i wybierają jedynie te zwierzęta, które przejawiają wybitną wartość hodowlaną. Z procesu reprodukcji wyklucza się osobniki chore, stare i posiadające „ubytki” w rodowodzie. Optymalnym wiekiem reprodukcyjnym dla suki jest wiek dwóch lat. Psy mogą przekazywać nasienie praktycznie w każdym wieku, jednakże najlepsi osobnicy kwalifikują się z grupy 3-latków.
Kopulacja czworonogów jest ściśle określonym procesem, który odbywa się pod czujnym okiem hodowcy. Osobnik płci męskiej pokrywa samicę, podczas gdy ona odsuwa ogon na znak zgody. Młode samice, które nie weszły jeszcze w okres pełnej dojrzałości płciowej są niechętne do pokrycia i mogą uciekać przez potencjalnym partnerem. W pierwszym etapie parzenia psów, penis samca pozostaje jeszcze wiotki i utrzymuje się na kości wewnętrznej. Podczas właściwej penetracji samiec zaczyna mocniej napierać na sukę i przytrzymywać ją przednimi łapami. Wydłużony penis zostaje zablokowany przez opuszkę żołędzi, która utrzymuje go wewnątrz pochwy. Właśnie wtedy dochodzi do charakterystycznych ruchów kopulacyjnych, w czasie, których pies podnosi tylną kończynę i obraca się względem samicy. Kopulujące psy stoją zwrócone tyłem do siebie, po czym następuje erekcja. Po wytrysku psy jeszcze przez dłuższy czas pozostają w pełnym złączeniu. Dopiero po kilkunastu minutach opuszka żołędzi puszcza penisa i tym samym umożliwia rozłączenie się zwierząt.
Reprodukcja - naturalne krycie czy inseminacja
Reprodukcja naturalna nie zawsze kończy się szczęśliwie dla psów. Coraz więcej hodowców decyduje się na reprodukowanie swoich czworonogów metodą sztucznej inseminacji. Sztuczna inseminacja zapobiega powstawaniu i rozwojowi chorób przenoszonych drogą płciową. W czasie stosunku zwierzęta mogą zarazić się od siebie różnymi chorobami wirusowymi, które częstokroć doprowadzają do bezpłodności. Niektóre schorzenia nie są widoczne na pierwszy rzut oka, gdyż pies nie wykazuje żadnych objawów chorobowych. Hodowca dopiero po pewnym czasie może zauważyć, że reproduktor utracił swoje zdolności rozrodcze, zaś samica cierpi z powodu zapalenia, bądź zainfekowania pochwy. Zakażone suki mają problemy z donoszeniem ciąży - zarodki nie zagnieżdżają się w pochwie i zostają wydalone przez organizm zwierzęcia. Aby zapobiec poważnym problemom zdrowotnym, należy wykonać serię testów w tym badania bakteriologiczne wymazu pochwowego i wymazu napletkowego.
Sztuczna reprodukcja daje o wiele lepsze efekty hodowlane i jest przede wszystkim bezpieczniejsza dla samca i samicy. Nasienie wybitnego samca może, bowiem zapłodnić kilkoro samic, które zostały wybrane w sposób dowolny przez hodowcę. Hodowca nie musi się zastanawiać się nad tym, czy jego psy będą miały problemy z rozdzieleniem się po stosunku oraz czy w trakcie stosunku nie wynikną jakieś niespodziewane problemy. Inseminacja pozwala także na szybsze podwyższenie jakości hodowlanej danej populacji i zniwelowanie niepożądanych cech i zachowań.
