Psy, a przypuszczalnie również inne zwierzęta, mają samoświadomość - twierdzi włoski badacz Roberto Cazzolla Gatti na łamach pisma „Ethology, Ecology and Evolution”. Jego zdaniem samoświadomość u zwierząt rośnie wraz z wiekiem, co oznacza, że im starszy pies, tym większe prawdopodobieństwo, że zdaje sobie sprawę z własnych ograniczeń, nie podejmuje nieprzemyślanych działań i korzysta ze zdobytego we wcześniejszych latach doświadczenia życiowego.
Samoświadomość u psów – czym jest samoświadomość?
Zgodnie z definicją encyklopedyczną samoświadomość to: „świadomość samego siebie, zdawanie sobie sprawy z doświadczanych aktualnie doznań, emocji, potrzeb, myśli, swoich możliwości, czy ograniczeń, autokoncentracja uwagi. Świadomość siebie tu i teraz może prowadzić do rozpoznania wzorców i mechanizmów działania oraz ich przyczyn, co pozwala niekiedy na uwolnienie się od zaburzonych zachowań, np. poprzez zrozumienie ich funkcji i znaczenia.”
czy psy mają świadomość
Większość właścicieli psów z pewnością śmieje się w duchu nad sensem takich badań. Wszak nie trzeba udowadniać czegoś, co jest widoczne na pierwszy rzut oka! Przebywając z psem, dzieląc z nim swoje życie i widząc, jak zachowuje się na co dzień, nie potrzebujemy dodatkowego potwierdzenia, że rzeczywiście posiada samoświadomość. Nauka jednak nie opiera się na przekonaniu, ale na empirycznych dowodach.
Dowody na samoświadomość psów
Zdaniem naukowców bezdyskusyjnym dowodem na posiadanie świadomości własnego ciała jest zauważanie go w lustrze i dotykanie na własnym ciele znacznika w formie laserowej kropki, który jest rzucany przez specjalny wskaźnik obsługiwany przez eksperymentatora. Test lustra zakłada, że badany obiekt rozumie pojęcie „ja” i „inny” oraz jest w stanie rozpoznać w lustrze własną postać. Taki poziom świadomości daje możliwość wydedukowania także innych cech, np. zdolności do empatii czy też rozumienia potrzeb innych ludzi. „Test lustra” bez większego problemu przechodzą ludzkie dzieci, które łatwo identyfikują się w lustrze i wielokrotnie dotykają znaku umieszczonego na ciele przez badacza. Zdają go także przedstawiciele rodziny naczelnych – poza gorylami, a także kilka innych gatunków. Test nie został natomiast zaliczony przez psy, które zamiast zainteresować się odbiciem lustrzanym, obwąchują lustro i oddają mocz w jego okolicy. Część naukowców sugeruje, że czworonogi nie są w stanie pozytywnie przejść owej próby ponieważ wykazują znacznie mniejszą wrażliwość na bodźce wizualne w porównaniu z ludźmi i małpami.
samoświadomość u psa - test lustra
Samoświadomość u psów
Dotychczasowe próby zweryfikowania tej hipotezy opierały się przede wszystkim na obserwacjach pojedynczych zwierząt. Dobrym tego przykładem jest test przeprowadzony przez emerytowanego już profesora Uniwersytetu Kolorado Marca Bekoffa. W 2001 roku uczony przeprowadził „test żółtego śniegu”, w którym porównywał czas obwąchiwania własnego moczu z czasem poświęconym na obwąchiwanie moczu innych psów. Gatti opracował zapachowy test samorozpoznania, a następnie przeprowadził go na grupie kilku bezdomnych psów obu płci w różnym wieku. Dla doprecyzowania rezultatów badania przeprowadził testy węchowe czterokrotnie w ciągu roku. W środku kojca umieścił pięć pojemników – w jednym z nich znajdowała się bezzapachowa wata oraz cztery próbki moczu psów biorących udział w badaniu. Po otwarciu pojemników wprowadzano psy do kojca jeden po drugim, dając każdemu pięciominutową swobodę. W międzyczasie odnotowywano reakcje na poszczególne próbki oraz czas poświęcony obwąchiwaniu każdej z nich. Wynik był bardzo zastanawiający, gdyż psy – mimo wszelkich podejrzeń – nie obwąchiwały próbki własnego moczu. Więcej czasu poświęcały na „cudze” pojemniki, co może wskazywać, że rozpoznają swój zapach, a tym samym są świadome własnej tożsamości.
Badanie wykazało także istotne związki między wiekiem psów a czasem poświęconym na wąchanie próbek moczu. Wynik przemawia za hipotezą, że samoświadomość psów rośnie wraz z wiekiem i im starsze zwierzę, tym więcej czasu potrzebuje na zapoznanie się z nowymi zjawiskami i przeanalizowanie ich. Samoświadomość u psów nie jest zatem mitem!
Samoświadomość u psów – przełom w badaniach naukowych
Test „żółtego śniegu” jest dużym przełomem w dziedzinie weterynarii i psychologii zwierzęcej. Naukowcy zaczynają bowiem dostrzegać potrzebę odejścia od perspektywy antropocentrycznej i wdrażania rozwiązań, które zdałyby rezultaty u obiektów wykorzystujących do komunikacji inne zmysły niż ludzie.
