Udostępnij ten artykuł.

Terminologia kynologiczna

Większość posiadaczy psów raczej rozumie pojęcie kynologii, potrafi rozróżnić najpopularniejsze rasy psów czy wie, jakie umaszczenie ma jego pies, ale niestety nie każdy rozróżnia terminologię kynologiczną, bo przecież, na co dzień nie jest to nikomu potrzebne. W sumie to i racja, ale przecież dobrze jest wiedzieć, co niektóre przynajmniej te najważniejsze zwroty w terminologii kynologicznej oznaczają.

Podstawowe pojęcia kynologiczne. Wielu hodowców psów rasowych raczej zna pojęcie kynologii, potrafi rozróżnić najpopularniejsze rasy psów, czy też zna kwestie związane z ich pokrojem (wygląd zewnętrzny psa, ustalany i opisany we wzorcu rasy). Niestety nie każdy zna podstawową terminologię kynologiczną, bez czego podstawowa wiedza kynologiczna staje się chaotyczna. Tymczasem są to kwestie niezbędne każdemu hodowcy, gdyż bez dobrej znajomości i rozumienia tych kwestii, niemożliwym staje się prowadzenie skutecznej pracy hodowlanej, realizowanej m.in. poprzez rozród psów rasowych.

Terminologia kynologiczna obejmuje wiele pojęć, których nie sposób tu wszystkich wymienić i opisać. Pojęciem nadrzędnym jest sam zwrot „kynologia”, który uległ sporej ewolucji pojęciowej w ciągu ostatnich lat. Inne podstawowe pojęcia to pojęcie psa jako gatunku, pojęcie rasy i wzorca rasy, a co za tym idzie – pojęcia związane z budową psa, czyli opis pokroju psa. Bezpośrednio z pojęciem kynologii związane są też takie pojęcia jak „organizacja kynologiczna” czy też „sporty kynologiczne” dla psów.

Terminologia kynologiczna dotycząca pokroju obejmuje najważniejsze zwroty używane przy ocenianiu psów, dotyczące przede wszystkim ich wyglądu, postury, charakteru itp. Można się więc spotkać m.in. z takimi nazwami jak: kufa i stop, linia dolna i górna, oczy oraz ich wyraz, front i łapy, kształt, a także osadzenie uszu, głowa i czaszka, ogon i nos i inne. Terminologia kynologiczna ściśle związana z budową i pokrojem psa, z racji swej obszerności będzie tematyką innego artykułu.

Poniżej zamieszczono charakterystykę wyżej wymienionych podstawowych pojęć kynologicznych.

Kynologia to nauka zajmująca się pochodzeniem, hodowlą, wychowaniem i tresurą psów. Jest odrębną dyscypliną naukową, obejmującą także informacje o psach będące w zakresie etologii, anatomii, fizjologii, genetyki oraz patologii tych zwierząt. Należy jednak pamiętać, że kynologia nie stanowi sztucznie wyodrębnionych zagadnień innych (wyżej wymienionych) nauk. Kynologia obejmuje te zagadnienia innych nauk, które pośrednio lub bezpośrednio odnoszą się do psa, jak również bada związki pomiędzy nimi, bazując na psie jako podmiocie i przedmiocie tych badań. Ściśle z tą dziedziną związane są także różnorodne organizacje kynologiczne (zarówno światowe jak i wewnątrzpaństwowe), które ustalają wzorce ras psów oraz je kategoryzują, ze względu na użyteczność i pochodzenie psów. Szerzej pojęcie kynologii zostało opisane w rozdziale „Kynologia”.

Pies domowy – to udomowiona forma wilka szarego (Canis lapus), który jest ssakiem drapieżnym z rodziny psowatych (Canidae). Pies domowy jest powszechnie uznany za odrębny gatunek opisywany pod synonimicznymi nazwami Canis lupus familiaris lub Canis familiaris. Od czasu jego udomowienia powstało wiele ras znacznie różniących się morfologią i cechami użytkowymi. Rasy pierwotne (zbliżone do wilka, jako materiału wyjściowego) powstawały głównie w wyniku presji środowiskowej, a rasy współczesne uzyskano w wyniku doboru sztucznego. Pochodzenie i udomowienie psa jako proces, jest datowane jest według przeróżnych źródeł naukowych na okres od około 10 tysięcy lat p.n.e, przy czym sięgać może nawet do 30 tysięcy lat p.n.e. Niedawno odkryto nawet dwa jeszcze starsze stanowiska archeologiczne – w rosyjskich górach Ałtaj sprzed ponad 33 tysięcy lat, oraz podobnie datowane stanowisko na terenie Belgii.

Rasa psa. Z rasą mamy do czynienia, gdy grupa osobników należących do tego samego gatunku jest w stanie reprodukować się, jednak pod warunkiem, że stale i konsekwentnie zachowa te same cechy, nawet przy uwzględnieniu takich czynników jak: środowisko, historia, geografia, czy też użytkowość. Zawsze jednak grupa zwana rasą musi być na tyle liczna, by było to wystarczające do utrzymania rasy bez konieczności stosowania takich rozwiązań jak kojarzenia w pokrewieństwie lub też dolew obcej krwi. Rasa musi być stale jednolita poprzez swoje cechy wyglądu, charakteru, fizjologii itp. Stąd też powstało mówiące o tym pojęcie – wzorzec rasy.

Wzorzec rasy to zespół cech, które powinno spełniać zwierzę hodowlane, aby mogło zostać zaliczone do danej rasy. Opracowywaniem wzorców ras zajmują się zazwyczaj organizacje hodowców danego gatunku zwierzęcia. Wzorzec rasy psa domowego obejmuje opis eksterieru oraz cech charakteru wyróżniających daną rasę psa. Cechy te tworzą opis rasy, obejmując: rozmiary, maść, rozmieszczenie i strukturę owłosienia, a przede wszystkim liczne szczegóły dotyczące morfologii psa, jego głowy, szyi, ciała, łap i ogona. Wzorzec rasy jest ustalany przez poszczególne organizacje kynologiczne, które zrzeszają hodowców psów na danym terenie (zwykle dla ras występujących na obszarze działania danej organizacji). Niektóre rasy zarejestrowane w księgach hodowlanych jednej z organizacji, w innej mogą nie być lub nie są uznawane. Dlatego też powstało wiele ras niejako podwójnie – np. cocker spaniel angielski i cocker spaniel amerykański (pierwsza rasa uznana w Europie, a druga w USA, obecnie traktowane jako dwie odrębne rasy psów). Wzorce rasy mogą zawierać również wymagania dodatkowe dotyczące prób pracy (np. w przypadku ras myśliwskich), lub obowiązkowych badań. Zmianę wzorca rasy przeprowadza naczelna organizacja kraju pochodzenia danej rasy.

Organizacja kynologiczna – inaczej stowarzyszenie kynologiczne. Organizacja taka prowadzi prace badawcze z dziedziny kynologii i propaguje swe osiągnięcia poprzez regulowanie hodowli psów rasowych (np. system ocen hodowlanych), tworzenie i modyfikację wzorców ras psów i inne formy (np. publikacje prasowe, kluby przyjaciół ras itp.). Największą organizacją tego typu na świecie, skupiającą szereg klubów, jest American Kennel Club AKC. Organizacja ta zajmuje się promowaniem hodowli psów rasowych, prowadzi rejestr rodowodów, organizuje wystawy psów rasowych z najbardziej prestiżową coroczną Westminster Kennel Club Dog Show. Inne największe organizacje kynologiczne to przede wszystkim: Fédération Cynologique Internationale (FCI, Międzynarodowa Federacja Kynologiczna), Federación Canina Internacional (F.C.I.), ACE (Association Cynologique Europeenne Europejskie Stowarzyszenie Kynologiczne) oraz UCI (United Kennel Clubs International). Na zasadzie wzajemności AKC uznaje rodowody psów z krajów członkowskich FCI. Także w Polsce działają stowarzyszenia kynologiczne, jest ich kilka, m.in.: Związek Kynologiczny w Polsce (ZKwP, będący członkiem FCI), Polska Federacja Kynologiczna (PFK, będąca członkiem F.C.I.) oraz Polski Klub Psa Rasowego (PKPR, będący członkiem ACE). Szerzej to pojęcie zostało opisane w rozdziale „Kynologia”.

Sporty kynologiczne – to ogólna nazwa sportów uprawianych z aktywnym udziałem psów, jako formy spędzania wolnego czasu, opracowane i oparte na pracy bez przymusu i przemocy. Zalicza się do nich m.in: agility (tor przeszkód dla psów), dogfrisbee (różne wersje rzucania plastikowego talerzyka o nazwie frisbee), obedience (konkursowe pokazy sportowe posłuszeństwa psów), czy też psie zaprzęgi (wyścigi zaprzęgów psów pociągowych). Szerzej to pojęcie zostało opisane w rozdziale „Psie sporty”.

Tagi artykułu: