Układ kostny psa, tak samo, jak u innych kręgowców – składa się z kości (łac. os). Te z kolei są podstawą przyczepu dla mięśni oraz innych narządów, które mieszczą się w jamach ciała zwierzęcia. Niektóre kości szkieletu otaczają także ważne narządy wewnętrzne, jak ma to miejsce np. w przypadku czaszki, która mieści w swoim wnętrzu mózg, czyli ośrodkowy organ układu nerwowego), lub też klatki piersiowej i jamy miednicznej (otaczają od zewnątrz płuca, serce i układy: pokarmowy i moczowo-płciowy). Najważniejszą jednak rolą układu kostno-szkieletowego psa jest podpora dla mięśni i nadawanie ciału odpowiedniej pozycji oraz wprawianie całej konstrukcji w ruch.
Podstawowe funkcje kości u psa, to:
- ochrona narządów głębiej leżących, które kości otaczają z zewnątrz (np. czaszka chroni mózg, klatka piersiowa chroni serce i płuca, miednica chroni narządy rozrodcze itp.);
- wsparcie dla mięśni kości kończyn oraz obręczy barkowej i miednicznej;
- rola tzw. biernego narządu ruchu;
- swoisty magazyn soli mineralnych w organizmie, a w szczególności jonów wapniowych i fosforanowych;
- udział w homeostazie organizmu;
- pośrednia rola krwiotwórcza (w kościach jest zlokalizowany szpik kostny, mający m.in. funkcje krwiotwórcze).
Rysunek przedstawiający układ kostny psa
Powstawanie kości i procesy zachodzące w nich wraz z wiekiem u psa
Kości u psów, podobnie jak u innych kręgowców, powstają w procesie kostnienia, który zaczyna się już w życiu płodowym, a kończy się po osiągnięciu przez organizm zwierzęcia dojrzałości. U psów następuje to po mniej więcej 1-2 roku życia. Większość kości powstaje w trzech etapach, z których pierwszy nazywa się błoniastym i tworzy się wtedy błoniasty szkielet przyszłej kości. Drugi etap stanowi przekształcenie szkieletu błoniastego w tkankę chrzęstną, a trzeci to już przejście chrząstki w tkankę kostną. Kości mają spore zdolności regeneracyjne, które jednak wraz z wiekiem ulegają zmniejszaniu. U zdrowych, młodych psów kości są mocne i zawierają duże ilości składników mineralnych, co wynika z przeważającej ilości procesów tworzenia komórek kostnych. Jednak wraz z wiekiem stają się coraz słabsze i bardziej kruche, ponieważ zaczynają wtedy coraz bardziej przeważać procesy wymierania komórek. U starych psów może prze to łatwiej dochodzić do złamań i innych kontuzji.
Budowa wewnętrzna kości u psa
Histologicznie kość stanowi narząd złożony z wielu różnych tkanek, jednak jej głównym składnikiem jednak tkanka kostna. Pozostałe składniki (tkanki) kości, to: tkanka tłuszczowa, krwiotwórcza, chrzęstna i inne.
Każda psia kość zbudowana jest z tkanki kostnej, w skład której wchodzą:
- komórki kostne, czyli tzw. osteocyty, które są głównymi komórkami budulcowymi, tworzącymi kości, przy czym, żyją w kości przez całe życie zwierzęcia;
- komórki kościotwórcze, czyli tzw. osteoblasty, których zadaniem jest budowa oraz naprawa kości po urazach i uszkodzeniach;
- komórki kościogubne, czyli tzw. osteoklasty, które likwidują niepotrzebne/zbędne komórki (pożerają je), odpowiednio modelując w ten sposób tkankę kostną i kości, tworząc np. otwory i przewody w kości dla naczyń krwionośnych itp.
Pozostałe składniki tkanki kostnej to: włókna kolagenowe (zwiększają elastyczność tej tkanki), substancja (istota) międzykomórkowa (spaja wszystkie składniki wraz z komórkami kostnymi, dodatkowo jest ona przesycona fosforanem wapnia, który wraz z innymi solami mineralnymi nadaje kości wymaganą twardość), drobne naczynia krwionośne (odżywiają tkankę kostną). Z zewnątrz natomiast kości pokryte są tzw. okostną, przez którą wchodzą do kości naczynia krwionośne dostarczające substancje odżywcze i minerały. W okostnej znajdują się także zakończenia nerwowe, służące do odbierania bodźców bólowych z okolic kości. Okostna przechodzi z jednej kości na drugą, dzięki czemu bierze też udział w tworzeniu tzw. torebki stawowej. Ponadto, powierzchnie kości przylegające do siebie w obrębie każdego stawu, pokrywa chrząstka stawowa.
Trzon kości długich oraz powierzchniowe (inaczej – korowe) warstwy ich nasad i nasad kości płaskich, tworzy tzw. istota zbita. Nasady kości długich oraz wnętrze kości płaskich, różnokształtnych i krótkich – wypełnia tzw. istota gąbczasta. Z kolei wewnątrz kości znajduje się jama szpikowa oraz szpik kostny żółty.
Ogólny podział kości u psa
Ze względu na kształt, kości psa podobnie jak innych ssaków, dzieli się na: kości długie (np. kość udowa i piszczelowa), krótkie (np. kości palców i śródstopia), płaskie (np. kości żeber) oraz różnokształtne (np. kość łopatkowa, miednica, kości czaszki itp.). U psa występują też tzw. kości ścięgnowe czyli inaczej – trzeszczki (np. rzepka w kolanie i kość prąciowa).
Szczegółowy podział kości u psa
Kościec psa obejmuje kilka grup kości: kości czaszki, kości kręgosłupa, kości kończyn piersiowych (czyli przednich, barkowych), kości kończyn miednicznych (czyli tylnych) oraz kosci klatki piersiowej.
W skład kości czaszki (łac. cranium) wchodzą: szczęka (zwana też kością szczękową, łac. maxilla s. os maxillare), kość siekaczowa lub międzyszczękowa (łac. os incisivum s. intermaxillare), kość nosowa (łac. os nasale), kość ciemieniowa (łac. os parietale), kość łzowa (łac. os lacrimale), kość jarzmowa (łac. os zygomaticum), kość podniebienna (łac. os palatinum), kość skrzydłowa (łac. os pterygoideum), lemiesz (łac. vomer), kość skroniowa (łac. os temporale), kość klinowa (łac. os sphenoidale) oraz żuchwa (łac. mandibula). Na granicy mózgoczaszki i trzewioczaszki leży kość sitowa (łac. os ethmoidale). Najbardziej ku tyłowi położoną kością czaszki, jest kość potyliczna (łac. os occipitale). Kości otaczające mózg (czyli ośrodkowy układ nerwowy) określa się nazwą mózgowioczaszka (łac. neurocranium), natomiast kości otaczające pozostałe narządy głowy, jak np. oko, język itp. – określa się mianem trzewioczaszka (łac. viscerocranium lub splanchnocranium).
W skład kości tworzących kręgosłup wchodzą kręgi (idąc od strony czaszki): szczytowy (łac. atlas), obrotowy (łac. axis), szyjne (łac. vertebrae cervicales III-VII), piersiowe (łac. vv. thoracice), lędźwiowe (łac. vv. lumbales), a także kość krzyżowa (łac. os sacrum) oraz kręgi ogonowe (łac. vv. coccygeae).
W skład kośćca każdej z dwóch kończyn przednich, czyli piersiowych, wchodzą (omówiona budowa pojedynczej kończyny): łopatka (łac. scapula – posiada: dół, szyjkę i guz), kość ramienna (łac. humerus – posiada: guzek mniejszy, większy, guzowatość obłą, trzon i kłykieć), kość łokciowa (łac. ulna – posiada: wyrostek łac. olecranon, trzon i głowę), kość promieniowa (łac. radius – posiada: głowę na końcu bliższym, trzon łac. trochlea, bloczek i koniec dalszy), kości nadgarstka (łac. ossa carpea – są to kostki: dodatkowa, pośrednio-promieniowa, łokciowa i kostki I-IV), kości śródręcza (łac. ossa metacarpea), kości palców (łac. ossa digitorum) oraz tzw. trzeszczki (łac. ossa sesamoidea).
W skład kośćca budującego klatkę piersiową (łac. thorax) wchodzą: żebra (łac. costae, są podwójne, występują w liczbie: I-XIII), mostek (łac. sternum), chrząstki żebrowe (łac cartilagines costales).
W skład kośćca każdej z dwóch kończyn tylnych, czyli miednicznych wchodzą (omówiona budowa pojedynczej kończyny):
- kość miedniczna (łac. os coxae) – posiada: guz krzyżowy (łac. tuber sacrale), guz biodrowy (łac. tuber coxae), trzon kości biodrowej (łac. corpus illi), kolec kulszowy (łac. spina ischiadica) oraz guz kulszowy (łac. tuber ischiadicum);
- kość udowa (łac. femur) – posiada: dół krętarzowy (łac. fossa trochanterica), krętarz mały (łac. trochanter minor), trzon (łac. corpus), bloczek (łac. trochlea), kłykieć przyśrodkowy (łac. condylus), nadkłykieć (łac. epicondylus) oraz kłykieć boczny (łac. condylus lateralis);
- kość piszczelowa (łac. tibia) – posiada: kłykieć przyśrodkowy (łac. condylus medialis), trzon (łac. corpus) oraz kostkę przyśrodkową (łac. malleolus medialis);
- kość strzałkowa (łac. fibula);
- kości stępu (łac. tarsus) – są to kości: piętowa (łac. calcaneum), skokowa (łac. talus), ośrodkowa (łac. tarsi centrale) oraz kostki I-IV;
- kości śródstopia (łac. ossa metatarsea);
- kości palców stopy (łac. ossa digitorum pedis);
- trzeszczki mięśnia brzuchatego (łac. ossa sesamoidea);
- trzeszczka mięśnia podkolanowego (łac. os sesamoideum m. poplitei);
- rzepka (łac. patella).
Główne stawy wchodzące w skład układu szkieletowo-ruchowego psa, to: staw barkowy, biodrowy, łokciowy, kolanowy, nadgarstkowy oraz skokowy. Uraz lub dolegliwości bólowe któregokolwiek z powyżej wymienionych stawów, mogą w dość poważny sposób przyczynić się do ograniczenia zdolności ruchowej zwierzęcia.
