Mówiąc o psach wywodzących się z terenów Węgier nie sposób nie wspomnieć o Wyżłach, Puli czy chociażby Komondorach. To najpopularniejsze węgierskie rasy psów, znane na całym świecie i powszechnie lubiane. Czy ktokolwiek z nas słyszał jednak o Gończych węgierskich, Mudi czy chociażby Kuvaszach? Jeżeli nie, to serdecznie zachęcamy do zapoznania się z niniejszym wykazem i historią węgierskich czterołapów!
Węgierskie rasy psów
Charty węgierskie prawdopodobnie towarzyszyły Węgrom w czasie podróży do Kotliny Karpackiej i Siedmiogrodu w X wieku. Tradycja mówi, że Agar Magyar pojawiły się w północno-wschodnich Węgrzech i Nizinie Węgierskiej nieco ponad tysiąc lat temu. Najwcześniejsze archeologiczne dowody obecności Charta odnaleziono w Karpatach wzdłuż północnej i wschodniej granicy węgierskiej. Postać charta węgierskiego jest silnie związana z kilkoma rejonami: Szabolcs-Szatmár-Bereg, Hajdú-Bihar i Somogy. Mimo, że większość ras była w przeszłości złączona z rodami magnackimi i arystokracją, charty węgierskie były powszechnie uznawane za psy dla ludu. Można było je spotkać zarówno w wiejskich gospodarstwach, jak i w domach arystokratów.
Psy w typie Kuvasza występowały na terenach dzisiejszych Węgier już w IX wieku n.e. Hipoteza o długiej historii psa została potwierdzona w 1978 roku, kiedy archeolodzy znaleźli skamieniały szkielet Kuvasza pochodzący prawdopodobnie z IX wieku (w Fenékpuszta pobliżu Keszthely). Co godne podkreślenia cechy morfologiczne przodków psów są niemal identyczne z cechami współczesnych Kuvaszy. Czworonogi służyły niegdyś jako opiekunowie zwierząt i działały głównie w gospodarstwach rolnych.
W XV wieku Kuvasze były już bardzo szanowanymi zwierzętami, o czym świadczy fakt, że można je było znaleźć na królewskim dworze króla Macieja Korwina. Szczenięta Kuvasz były częstokroć darowane dygnitarzom. Traktowano je jako dowód królewskiego uznania. Po śmierci króla popularność rasy wśród szlachty osłabła.
Pod koniec II wojny światowej prawie wszystkie Kuvasze na Węgrzech zostały zabite. Po inwazji sowieckiej i zakończeniu wojny w kraju ostało się mniej niż trzydzieści osobników. Jako, że hodowcy mieli bardzo ograniczony wybór, istnieje duże prawdopodobieństwo, że do rekonstrukcji wykorzystano także inne osobniki.
Owczarki węgierskie Kuvasz
Mudi zostały wyhodowane prawdopodobnie pod koniec XIX wieku (za Hansem Räberem). W latach trzydziestych XX wieku profesor Dezsö Fényes żywo zainteresował się psami, które były trzecią odmianą (po Puli i Pumi) psów owczarskich i zaganiających. Rasa została zaprezentowana po raz pierwszy jako Canis familiaris ovilis Fényesi Anghi na wystawie psów w Budapeszcie w roku 1936. Z wyglądu czworonogi przypominały dawne szpice pasterskie. Cechami szczególnymi u rasy były stojące, spiczaste uszy oraz kosmaty włos porastający całe ciało z wyjątkiem krótszego na głowie i przedniej stronie kończyn. Jeszcze do niedawna do ksiąg rodowodowych wpisywane były osobniki o rozmaitej proweniencji. Dopiero przed kilkoma laty całkowicie ujednolicono rasę.
Puli jest starożytnym owczarkiem sprowadzonym na Węgry przez Madziarów, którzy wyemigrowali z Centralnej Azji ponad 1000 lat temu. Puli były wykorzystane zarówno do pilnowania stada, jak i drobnych prac pasterskich. Często współpracowały z dużo większymi białymi Komondorami. Komondory strzegły bydła lub owiec głównie w nocy, podczas gdy Puli spędzały z nimi całe dnie. Kiedy wilki bądź niedźwiedzie zaatakowały bydło, Puli dawały ostrzegawcze sygnały i przywoływały Komondory, które walczyły z intruzami. Puli dobrze się sprawdzał w czasie walki z wilkami, gdyż gruba warstwa skóry skutecznie chroniła przed poważnymi zranieniami.
Niektórzy historycy twierdzą, że rasa Puli istniała w Azji już 6000 lat temu. Być może psy są bezpośrednimi przodkami współczesnych Pudli? Tego niestety nie wiadomo. Prawdopodobne jednak, że przodkami Puli są starożytne owczarki węgierskie. Odrodzenie rasy nastąpiło w XX wieku, jednak już kilkadziesiąt lat później – na skutek działań wojennych – prawie cała populacja została wybita. Obecnie psy nie są szczególnie popularne na Węgrzech.
Pies Puli
Komondory zostały przywiezione na Węgry przez Kumanowów (lud mówiący po turecku), którzy osiedlili się na Węgrzech między XII i XIII wiekiem. Nazwa Komondor jest wbrew pozorom dwuczłonowa: „Koman-dor”, czyli "Pies Kumanów". Rasa wywodzi się od psów tybetańskich – Kumanowie przywędrowali do Europy z Azji (pierwotnie zamieszkiwali tereny w pobliżu Rzeki Żółtej). W IX wieku Mongołowie zaczęli rozszerzać swoje terytoria kosztem posiadłości Kumanów, zmuszając ich do przeniesienia się na zachód. Uciekając przed Mongołami, nomadzi dotarli w XI wieku do Węgier, gdzie otrzymali azyl. Szczątki Komondorów zostały znalezione w grobach Kumanów, stąd też ich współczesna nazwa. Nazwa rasy została po raz pierwszy zapisana w 1544 roku za panowania króla Astiagisa. Później, w 1673 roku, Amos Comenius wspomina rasę Komondor w jednej ze swoich prac. W czasach współczesnych Komondor występuje na Węgrzech dość powszechnie, mimo, że po II wojnie światowej nastąpił poważny kryzys rasy.
A teraz odrobina niewybrednego humoru:
Komondor – węgierski pies pasterski, źródło inspiracji i zazdrości licznych rastamanów. Z daleka wygląda jak solidna 50–paro kilogramowa kupa dredów. Oględziny bliższe wykazują jednak istnienie 4 łap, ogona i mordy.
Sierść komondora w naturalny sposób filcuje się i skręca w dość estetyczne dredy, chroniące psa przed zimnym, gorącym i w ogóle jakimkolwiek powietrzem. Dodatkowo stanowi doskonałą bazę wypadową dla pcheł, wszy i kleszczy (Och, bez przesady. Wystarczy go regularnie kąpać i czesać.). Upodabnia także leżącego psa do bardzo dużego mopa. Poza tym sierść ta skrywa tajemnicze urządzenia zapewniające produkcję nowych mopów.
- Komondora trzeba kąpać „na raty”, gdyż ciężar całej mokrej sierści nie pozwoliłby mu chodzić.
- Po wykąpaniu Komondora można pozwolić mu pobiegać po domu. Pomaga w sprzątaniu.
- Pies schnie około 4 dni.
- Pierwotnie włosie to miało chronić przed atakami wilków i innych drapieżników.
Pumi był niegdyś używany jako „pies gospodarski”. Spełniał się w roli pasterza, poławiał małe gryzonie oraz pilnował zwierząt w obejściu. Rasa została wyhodowana w XVII lub XVIII wieku, kiedy teriery „pasterskie” zostały sprowadzone do Węgier z Niemiec i Francji . Teriery były następnie mieszane z psami w typie Puli, w wyniku czego powstały współczesne czterołapy. Jako psy pracujące były dość swobodnie hodowane aż do 1970 roku. Do niedawna nie istniał żaden specjalny rejestr hodowlany. Pumi został wprowadzony do wykazu FCI w 1966 roku. Rasa była nieznana poza Węgrami aż do 1970 roku. W 1973 roku, pierwszy Pumi został przewieziony do Finlandii, a w 1985 r. do Szwecji. Później Pumi były eksportowane także do Niemiec, Holandii, Włoszech, a w 1990 roku – do USA.
Pies rasy Gończy węgierski
Historia Gończego węgierskiego sięga IX wieku. Wówczas psy nomadów (Madziarów) trafiły na terytorium współczesnych Węgier i zostały skrzyżowane z lokalnymi rasami psów. Rasa była utrzymywana głównie przez królów i książęta, którzy odnajdowali wielkość radość w polowaniu na dziką zwierzynę m.in. lisy i dziki. Na początku XX wieku rasa był niemal wymarła. W 1968 roku rozpoczęto działania mające na celu rekonstrukcję gończych. Poza Węgrami psy żyją na terenach Rumunii.
Węgierskie rasy psów
A na koniec wisienka na torcie – Wyżeł węgierski
Przodkowie współczesnych Wyżłów byli zaufanymi psami myśliwskimi plemion węgierskich, które w X wieku przebywały na terenach Basenu Karpackiego. Prymitywne kamienne akwaforty, liczące ponad tysiąc lat, ukazują postaci myśliwych (Madziarów), ich sokołów oraz wiernych Wyżłów. Pierwsza pisemna wzmianka o rasie pochodzi z Illustrated Vienna Chronicle przygotowanej na zamówienie króla Lajosa Wielkiego (Ludwika Wielkiego) i wykonanej przez Braci Karmelitów w 1357 roku. Wyżły były niegdyś bardzo cenionymi psami myśliwskimi hodowanymi na dworach arystokratów, którzy nikomu nie wyjawiali zarówno metod hodowli, jak i sposobu szkolenia psów. Wyżły przetrwały okupację turecką (1526-1696), powstanie węgierskie (1848/49), I wojną światową, II wojnę światową oraz okupację rosyjską. Nie byłoby to możliwe, gdyby hodowcy i miłośnicy nie „deponowali” psów najczystszej krwi i nie prowadzili ciągłej, zrównoważonej hodowli. Obecnie popularność wyżłów cały czas rośnie. Poza Węgrami są powszechnie hodowane w Rumunii, Austrii, Słowacji i Serbii.
Pierwsze osobniki pojawiły się w Stanach Zjednoczonych jeszcze przed końcem II wojny światowej. Ponieważ zainteresowanie rasą bardzo szybko zaczęło się zwiększać, właściciele stworzyli Vizsla Club of America w celu uznania rasy przez AKC.
