Wilczek krótkouchy (Atelocynus microtis) to gatunek drapieżnego ssaka z rodziny psowatych występujący na terenie Amazonii i w dorzeczu Orinoko. Łacińska nazwa gatunkowa – Atelocynus microtis – oznacza dosłownie "wadliwego psa o krótkich uszach". Zwierzęta przystosowały się do życia w podszyciu lasu tropikalnego i preferują bliskość wody. Ich główny pokarm stanowią drobne ryby i ssaki.
Ewolucja wilczka przebiegała podobnie jak innych psowatych Ameryki Łacińskiej. W czasie tworzenia przesmyku panamskiego, pod koniec trzeciorzędu (ok. 2,5 mln. lat temu-pliocen), doszło do migracji psów oraz innych północnoamerykańskich ssaków na tereny Ameryki Południowej. Północnoamerykańscy przodkowie wilczków zaadaptowali się do życia w lesie tropikalnym, wykształcając w ciągu tysiącleci wiele unikalnych cech anatomicznych. Pomimo pewnego podobieństwa do psa leśnego, wilczki nie są prawdopodobnie powiązane z żadnym psowatym. To najbardziej unikatowy gatunek dzikiego psa. Współczesna systematyka klasyfikuje go jako gatunek z plemienia Canini, którego najbliższym krewnym jest majkong.
Wilczek krótkouchy zarejestrowany w kamerze z czujnikiem ruchu fot. Smithsonian Wild
Występowanie i środowisko
Wilczek krótkouchy zamieszkuje równikowe i podrównikowe lasy Peru, Boliwii, Kolumbii, Brazylii, Ekwadoru i Wenezueli, z dala od ludzkich osad. Żyje zarówno w nizinnych lasach deszczowych i bagiennych, jak i bambusowych oraz częściowo zalewanych przez rzeki w porze deszczowej. Preferuje tereny zasobne w rzeki, gdzie może swobodnie polować na różne gatunki ryb.
Wygląd
Wilczek krótkouchy to średniej wielkości drapieżnik, o ciemnej, krótkiej, gęstej i szczeciniastej sierści. Uszy dość krótkie, ogon owłosiony i zamiatający ziemię. Jako że zwierzęta występują na zalesionych terenach, muszą mieć krótkie i silne kończyny przystosowane do gęstego podszycia. Łapy po części złączone błoną pławną, co sugeruje także wodne siedlisko egzystowania. Tułów dość wąski; sierść przybiera barwę szaroczarniawą, bladokawową lub granatową przechodząca w jaśniejszą, bardziej czerwonawą po spodniej stronie ciała. Głowa duża, pysk wydłużony, kły dość długie – wystające nawet przy zamkniętym pysku. Wzdłuż grzbietu maluje się ciemna pręga, a na ogonie występuje jaśniejsza plama na futrze.
Zwierzęta poruszają się z właściwą sobie lekkością, która jest raczej niespotykana u innych przedstawicieli rodziny psowatych. Wysokość w kłębie oscyluje w granicach 25-30 cm. Długość głowy i tułowia wynosi 100 cm, przy czym ogon ma długość 35 cm. Ssaki ważą średnio 9-10 kg.
Pożywienie
Wilczki krótkouche są oczywiście mięsożercami. Badania prowadzone w parku narodowym Cocha Cashu w Peru pozwoliły określić procentowy udział pożywienia w diecie: ryby 28%, owady 17%, małe ssaki 13%, różne owoce 10%, kraby 10%, ptaki 10%, żaby 4%, gady 3%.
Wilczek krótkouchy (Atelocynus microtis) fot. Smithsonian Wild
Rozród
Samice wilczka są ponad 1/3 większe od samców – wyraźny dymorfizm płciowy. Podniecone samce wydzielają zapach piżma (przez gruczoły zapachowe znajdujące się wokół nasady ogona). Samce, kiedy są mocno podniecone, stroszą sierść na grzbiecie. Naukowcy wciąż niewiele wiedzą na temat przebiegu ciąży czy długości życia zwierząt. Przyjmuje się jednak, że ciąża u samic trwa około 2 miesięcy. Psowate osiągają dojrzałość seksualną po ukończeniu pierwszego roku życia. Liczba młodych w miocie nie jest większa niż dwoje młodych; okres ich odchowu odbywa się w porze suchej.
Zwierzę preferuje niezasiedlone leśne tereny, na których może prowadzić także dzienny tryb życia. Jako że zwierzęta unikają człowieka w naturalnym środowisku, koniecznie było przeprowadzenie badań w niewoli. W czasie pierwszej fazy badań osobniki były jednak bardzo bojaźliwe, jednak z czasem przystosowały się do obecności człowieka. Drugi etap polegał już na manifestacji wrogości i obnażaniu zębów.
Naturalni wrogowie
Naturalnymi wrogami wilczka krótkouchego są jaguary i pumy, a konkurentami pokarmowymi – oceloty, margaje i ariranie (siedliskowymi również psy leśne).
Liczebność populacji gatunku – mimo szerokiego rozpowszechnienia – pozostaje na dość niskim poziomie; wilczki znajdują się nawet na listach chronionych gatunków w Brazylii i Peru. Niewiele wiadomo na temat jego biologii i zachowania, a tym bardziej koewolucji i ekologii.
Wilczek krótkouchy (Atelocynus microtis) w nocy fot. Smithsonian Wild
Uznane podgatunki wraz z rejonem występowania:
- Cerdocyon thous angulensis - wschodnia Brazylia
- Cerdocyon thous apollinaris - wschodnie stoki Andów w Kolumbii
- Cerdocyon thous aquilis - północna Wenezuela, Santa Marta ( Kolumbia )
- Cerdocyon thous azarae - północno-wschodnia i środkowa Brazylia
- Cerdocyon thous brachyteles - Cayenne( Gujana Francuska )
- Cerdocyon thous cancrivorus - Chapada ( południowa Brazylia )
- Cerdocyon thous entrerianus - południowa Brazylia, Boliwia, Urugwaj, Paragwaj, Argentyna - zagrożony CITES II
- Cerdocyon thous germanus - region Bogoty ( Kolumbia )
- Cerdocyon thous guaraxa - północna Brazylia
- Cerdocyon thous jucundus - północno-zachodnia Argentyna
- Cerdocyon thous lunaris - południowa Gujana
- Cerdocyon thous melampus - Mato Grosso ( Brazylia )
- Cerdocyon thous mimax - Chapada, Mato Grosso ( Brazylia )
- Cerdocyon thous riograndensis - Rio Grandedo Sul, Sao Lourenco ( Brazylia )
- Cerdocyon thous robustior - Lagoa Santa Caves ( Brazylia )
- Cerdocyon thous rudis - Demerara ( Gujana )
- Cerdocyon thous savannarum - Maripa ( Wenezuela )
- Cerdocyon thous thous - południowo-wschodnia Wenezuela, Gujana, Surinam, Gujana Francuska, północna Brazylia
- Cerdocyon thous tucumanus - Tucuman( Argentyna )
- Cerdocyon thous vetulus - MarajoIsland( Brazylia )
Wilczek krótkouchy (Atelocynus microtis) z bliska fot. Smithsonian Wild
Ochrona
Wilczek krótkouchy jest uznawany za szkodnika na terenach rolniczych i bezwzględnie tępiony. Nie istnieją żadne środki ochronne proponowane dla tego gatunku.
