Ukrywanie faktycznego stanu zdrowotności psa lub suki i użycie ich w kojarzeniach z osobnikami nawet zdrowymi, ale mającymi bliskich przodków z dysplazją biodrową lub łokciową (lub z brakiem badań), może w efekcie doprowadzić (być przyczyną) do ciężkich wad u potomstwa. Dlatego też w ostatnich latach Związek Kynologiczny w Polsce wprowadził szereg uchwał, wedle których wyznaczono rasy i zasady obowiązkowości badań w kierunku tych chorób, a konkretnie chodzi tu o obowiązek prześwietleń w kierunku dysplazji. Poniżej przedstawimy Państwu wykaz ras psów, u których prześwietlenie w kierunku dysplazji jest obowiązkowe.
Co to jest dysplazja u psów? Dysplazja stawowa występuje u psów w dwóch formach – jako dysplazja łokciowa (ED) lub dysplazja biodrowa (HD).
Dysplazja biodrowa (HD) to schorzenie dziedziczne, które występuje zazwyczaj u psów szybko rosnących i ras dużych. HD to skrót od „hip displasia” czyli dysplazja biodrowa. Bezpośrednią przyczyną tego schorzenia jest rozluźnienie struktur (więzadła stawowe i torebka stawowa) otaczających staw biodrowy. W efekcie prowadzi to do powstania niedopasowania w stawie i do przemieszczenia głowy kości udowej w stosunku do panewki miednicy. Spotykamy się wtedy z tzw. nadwichnięciem lub zwichnięciem stawu biodrowego, przy czym schorzenie to dotyczy zazwyczaj obydwu stawów (80% przypadków).
Dokładny mechanizm powstawania dysplazji biodrowej nie został w pełni poznany, ale przyjmuje się, że w 70% decydują geny, a w 30% środowisko. Dziedziczne uwarunkowania powodują pierwotne rozluźnienie tkanki łącznej i mięśniowej w okolicy stawów biodrowych, oraz nieprawidłowe ukątowanie szyjki kości udowej. Czynniki środowiskowe jedynie pogłębiają i promują działanie czynników genetycznych. Na czynniki genetyczne większego wpływu nie mamy, możemy jedynie nie rozmnażać psów obciążonych tym schorzeniem. Natomiast czynniki środowiskowe jesteśmy w stanie, jako właściciele psów, wyeliminować nawet całkowicie. Do typowych czynników środowiskowych należą: nieprawidłowe żywienie (zbyt obfite i kaloryczne, przekarmienia i otyłości) i za szybki wzrost, przetrenowanie psa oraz urazy biodra.
Szczenięta obciążone genetycznie rodzą się jednak z prawidłowymi stawami biodrowymi. Zmiany w obrębie stawów i postępująca niestabilność rozwijają się do ok. 24 miesiąca życia. Pierwsze objawy pojawiają się zazwyczaj w 5-8 miesiącu życia. Są to takie objawy jak: kulawizna, chwiejny chód, trudności przy wstawaniu, ograniczone odwodzenie w stawie, zmiana w sposobie biegania (pies wykorzystuje tzw. galop lub „królicze kicanie”). W efekcie dalszego rozwoju choroby dochodzi do uszkodzenia chrząstki i więzadeł stawowych. Pojawia się stan zapalny i ból, co doprowadza do ograniczenia ruchu zwierzęcia i likwidacji mechanizmu podciśnieniowego. W dalszej kolejności czynniki te pociągają za sobą postępujące zaniki mięśniowe oraz brak prawidłowego odżywiania struktur chrzęstnych stawu. To z kolei jeszcze bardziej przyspiesza destrukcję stawu i pojawia się niemożliwe do opanowania błędne koło. Postępującym i coraz boleśniejszym zmianom zapalnym i zwyrodnieniowym, towarzyszą zaburzenia ruchu, a brak ruchu wyklucza z kolei możliwość powrotu do zdrowia.
Największa podatność na rozwój zmian związanych z dysplazją biodrową występuje u psów w wieku do 6 miesięcy. Tymczasem w tym okresie, w wyniku gwałtownego wzrostu, wielkość psa zmienia się szybciej niż siła jego mięśni i więzadeł utrzymujących młode, rozwijające się stawy. U zwierząt młodych objawy te często mają więc charakter ostry. Przyczyną jest głównie ograniczony kontakt głowy kości udowej z panewką stawową i wynikające z tego miejscowe przeciążenia, co doprowadza to do mikrozłamań i rozrywania włókien nerwowych zlokalizowanych w okostnej. Natomiast u psów starszych, objawy mają charakter przewlekły i wynikają raczej z rozwoju wtórnych zmian zwyrodnieniowych.
Błędy żywieniowe, błędy popełniane w czasie leczenia, niekoniecznie związane z problemami ruchowymi, złe użytkowanie ruchowe rosnącego psa – wszystko to może prowadzić do pogarszania się stanu stawów biodrowych. Dlatego należy wiedzieć, że kupując szczenię nawet po rodzicach z dwoma czy trzema pokoleniami przodków wolnych od tego schorzenia (bardzo rzadkie rodowody z takim HD), zawsze podejmujemy ryzyko, że nasz podopieczny może mieć dysplazję w wieku dorosłym. W praktyce dysplazja biodrowa nie występuje tylko u chartów, choć i tu zdarzają się wyjątki.
W FCI obowiązuje obecnie 5 klas dysplazji biodrowej HD, od A do E. Wyróżniamy więc następujące stopnie dysplazji typu HD:
- A – wolny od dysplazji (dotychczas A-1),
- B – prawie normalne stawy (dotychczas A-2),
- C – lekka dysplazja (dotychczas C-1),
- D – średnia dysplazja (dotychczas C-2),
- E – ciężka dysplazja (dotychczas C-3).
Badania obowiązkowe są prowadzone w Polsce u różnych ras już od kilkudziesięciu lat, jednak nie spowodowały statystycznie istotnej poprawy jeśli chodzi o eliminację tego schorzenia. Podobna sytuacja jest również na świecie.
Można co prawda obecnie wykonywać zabiegi operacyjne, umożliwiające zwierzętom z nawet z ciężką dysplazją, w miarę sprawne poruszanie się. Jednak często poprawa jest niewielka. Psy/suki po zabiegach korygujących wadliwość stawów, nigdy nie mogą być także użyte w hodowli, gdyż nawet najlepiej wykonana operacja nie zmieni ich założeń genetycznych. Lokalizacja nieznanej liczby par genów warunkujących wystąpienie lub nie dysplazji, na nieznanej liczbie chromosomów, jest przy obecnym stanie wiedzy niemożliwa. Badania genetyczne w tym wypadku są więc na razie nierealne. Trzeba podkreślić, że osobniki ze stwierdzonym brakiem dysplazji (HD A i B) przy pomocy badań RTG, nie wszystkie mają jednakowo „dobre” pary genów. Część z nich może bowiem mieć minimum par powodujących brak dysplazji, a część może mieć komplet par genów wykluczających wystąpienie HD+. Stąd po rodzicach wolnych od HD, rodzą się osobniki z dysplazją, a po rodzicach z HD+ mogą też rodzić się szczenięta wolne od tego schorzenia.
Pies przygotowany do prześwietlenia w kierunku dysplazji
Dysplazja łokciowa (ED) bezpośrednio nie zagraża życiu psa lecz może znacznie je, psu utrudnić. Pies mający ED, z reguły musi być jednak poddany operacji, inaczej będzie całe życie cierpiał wskutek nieprawidłowej budowy jednego, lub obu stawów łokciowych. Podobnie jak w przypadku HD, tu także nie jest jeszcze wyjaśniony sposób dziedziczenia tego schorzenia. ED to skrót od „elbow displasia” czyli dysplazja łokciowa. Poniżej podajemy jakokreśla się stan lewego i prawego łokcia:
- ED0/0, bez dysplazji,
- ED1/1 (czy 0/1, 1/0) lekka dysplazja,
- ED2/2 (czy 0/2, 2/0) średnia dysplazja,
- ED3/3 (czy 0/3, 3/0) cięzka dysplazja.
Jeśli ED określone jest np. jako 2/3, to taka dysplazja opisana jest jako ciężka, gdyż gorszy staw określa stopień schorzenia, podobnie jak w skali dotyczącej przypadków HD.
Badania w kierunku ED są obowiązkowe dla niektórych ras psów. Ich wynik ma znaczenie przy kwalifikacji psa lub suki do hodowli. Należy wiedzieć, że przy kojarzeniach osobnika z ED+, drugi z osobników kojarzonej pary powinien być wolny od tego schorzenia.
Badania w kierunku dysplazji stawowych.
Poniżej przybliżymy Państwu problematykę badań obowiązkowych i przedstawimy wykaz ras psów, u których prześwietlenie w kierunku dysplazji jest obowiązkowe.
Zarówno wyniki badań w kierunku HD jak i ED wraz z nazwiskiem lekarza wykonującego badanie oraz danymi psa/suki i jego hodowcy powinny być publikowane na stronach Klubów Ras, które znajdują się w wykazie ras psów, u których prześwietlenie w kierunku dysplazji jest obowiązkowe. Innymi słowy, reproduktory/suki hodowlane powinny mieć wpisywany na swoich stronach klubowych skrót HD i/lub ED z wynikiem badania, lub wpis „brak badań”. Wpis „brak badań”, zarówno potencjalni właściciele szczeniąt, jak i hodowcy chcący np. użyć reproduktora w swojej hodowli, muszą traktować tak, jakby dany osobnik posiadał schorzenie dysplastyczne HD lub ED. Wyniki badań w kierunku HD i/lub ED są zamieszczane na stronach Klubów Ras psów po przesłaniu do Sekretarza danego Klubu świadectwa badania. Druk taki zwykle można znaleźć na stronie Klubu (np. w dziale „Druki”).
Badanie w kierunku dysplazji HD lub ED wykonują jedynie ściśle do tego wyznaczeni lekarze weterynarii, dlatego nie wystarczy pójść z psem do pierwszego lepszego gabinetu weterynaryjnego.
Wykaz ras psów, u których prześwietlenie w kierunku dysplazji jest obowiązkowe.
Poniżej podajemy Państwu taki wykaz ras psów:
Grupa I FCI:
· BOUVIER DES FLANDRES – wynik badania na dysplazję: A, B, C;
· OWCZAREK FRANCUSKI BEAUCERON – wynik badania na dysplazję: A, B, C;
· OWCZAREK FRANCUSKI BRIARD – wynik badania na dysplazję: A, B, C;
· OWCZAREK NIEMIECKI – wynik badania na dysplazję: A, B;
· OWCZAREK PODHALAŃSKI – wynik badania na dysplazję: psy - A, B, suki - A, B, C;
· OWCZAREK POŁUDNIOWOROSYJSKI JUŻAK – wynik badania na dysplazję: A, B, C;
· OWCZAREK STAROANGIELSKI BOBTAIL – wynik badania na dysplazję: A, B, C;
· OWCZAREK SZKOCKI (DŁUGOWŁOSY, KRÓTKOWŁOSY) – wynik badania na dysplazję: A, B, C;
· POLSKI OWCZAREK NIZINNY– wynik badania na dysplazję: psy - A, B, suki - A, B, C.
Grupa II FCI:
· BERNARDYN (KRÓTKOWŁOSY, DŁUGOWŁOSY) – wynik badania na dysplazję: A, B, C;
· BERNEŃSKI PIES PASTERSKI – wynik badania na dysplazję: A, B, C;
· BOKSER – wynik badania na dysplazję: A, B, C (tylko psy);
· DOBERMAN – wynik badania na dysplazję: A, B;
· HOVAWART – wynik badania na dysplazję: A, B, C;
· MASTINO NAPOLETANO – wynik badania na dysplazję: A, B, C;
· NOWOFUNDLAND – wynik badania na dysplazję: A, B, C;
· OWCZAREK KAUKASKI – wynik badania na dysplazję: A, B, C;
· OWCZAREK ŚRODKOWOAZJATYCKI – wynik badania na dysplazję: A, B, C;
· PIES Z MAJORKI (CA DE BOU) – testy psychiczne: psy i suki urodzone po 1 stycznia 2003 r.;
· ROTTWEILER – wynik badania na dysplazję: A, B;
· SZNAUCER OLBRZYM (CZARNY, PIEPRZ I SÓL) – wynik badania na dysplazję: A, B.
Grupa VI FCI:
· POSOKOWIEC HANOWERSKI – prześwietlenie w kierunku dysplazji.
Uwaga: w rasach, u których dopuszczalny jest wynik C z prześwietlenia na dysplazję, jeden osobnik z kojarzonej pary musi być wolny od dysplazji (obecnie musi mieć więc wynik A).
prześwietlanie stawów u psów,wykaz ras psów u których prześwietlenie w kierunku dysplazji jest obowiązkowe,, prześwietlanie stawów u psów,wykaz ras psów u których prześwietlenie w kierunku dysplazji jest obowiązkowe,